Handen ineen voor circulair businessmodel Fairphone

De meeste bedrijfsmodellen zijn gericht op bezit. Jij koopt iets, betaalt hiervoor en na betaling is het product van jou. Maar het kan ook anders. Door bijvoorbeeld niet te concentreren op bezit, maar om gebruik en service. Dit vraagt om een andere kijk op kansen en risico's en om een daarop afgestemde financiering. En juist hiervan zijn in de circulaire economie nog weinig succesverhalen bekend. Sustainable Finance Lab, Circle Economy, Fairphone, PGGM, ING, NBA, Allen & Overy, Circularise en ABN AMRO sloegen de handen ineen. Deze partijen kwamen een whitepaper met juridische, operationele en financiële oplossingen voor een Product-as-a-Service businessmodel voor Fairphone.

Voor ABN AMRO was deelname aan deze groep een logische stap. Niet alleen is circulariteit een van de focuspunten, ook heeft de bank een aantal duidelijke ambities geformuleerd om de circulaire economie vooruit te helpen. Zo wil de bank samen met klanten in 2020 1 miljard euro aan circulaire bedrijfsmiddelen financieren, 100 circulaire financieringen verstrekken en de CO2-uitstoot met 1 miljoen ton terugdringen. Het meeschrijven aan de whitepaper was een mooie kans om de kennis en expertise van de bank in te brengen en te verrijken met nieuwe inzichten van andere partijen. Al deze kennis kan bovendien weer ingezet worden voor gesprekken met klanten over soortgelijke businessmodellen.

Samen vooruitgang boeken

Namens ABN AMRO zat Robert Peterson van ABN AMRO Lease aan tafel bij het overleg van het consortium. "Het was een bijzondere samenwerking. Op de eerste dag hebben we met elkaar afgesproken transparant te zijn. Dat is heel belangrijk. Je gaat met elkaar op zoek naar een nieuw evenwicht. Dat kan alleen tot stand komen als je open en eerlijk bent. We brachten elk onze eigen expertise in en gingen op zoek naar de mogelijkheden, grenzen en belemmeringen. Mijn inbreng bestond uit mijn kennis en ervaring met duurzame leasecontracten en met de financiering van circulaire businessmodellen. Bij lease moet je denken aan zonnepanelen voor het MKB tot LED-verlichting in de industrie. We gingen op zoek naar een combinatie van de robuustheid van lease en de flexibiliteit van een rekening-courant. Het was een waardevolle reis."

Vijf belangrijke lessen

1. Learning by doing

   In de transitie naar een circulaire economie is experimenteren met nieuwe businessmodellen van groot belang. Multidisciplinaire experimenten dragen bij aan de ontwikkeling van goed werkende bedrijfsmodellen. Openheid en transparantie zorgen voor een optimale synergie.

2. Modulariteit en een duurzame missie

   De modulaire onderdelen van de Fairphone kunnen los van elkaar worden opgewaardeerd, gerepareerd, gereviseerd of recycled worden. Op basis van de losse modulen voeg je waarde toe voor de consument en verleng je de economische levensduur van het gehele product. 

3. Serviceaanbod en risicoverdeling

   Bij Fairphone gaat het om het evenwicht tussen state-of-the-art technologie en de circulaire visie. Het contract moet ruimte bieden voor zowel flexibiliteit als continuïteit. Dat vraagt om een zorgvuldige omschrijving van het serviceaanbod. 

4. Nieuwe operationele processen

   Voor de consument gaat het om optimaal gebruiksgemak, een hoog serviceniveau en maximale circulaire waarde. De operationele processen moeten passen bij de corebusiness, het type product en het serviceniveau van Fairphone. Hardware management is een kritische succesfactor. 

5. Nieuw financieel model

   Voor Product-as-a-Service lijkt de combinatie van lease met de flexibiliteit van een rekening-courant het meest geschikt. Als zekerheden voor financiering gelden drie uitgangspunten: een kwalitatief goed product, een stabiel klantenbestand en een robuuste contractvorm met een gegarandeerde cashstroom.

Circulair whitepaper biedt handvatten

De whitepaper bevat enkele modellenwaar andere circulaire bedrijven hun voordeel mee kunnen doen. Robert: "Het model voor het servicecontract is een nuttig document voor elk bedrijf dat overgaat op een Product-as-a-Service businessmodel. Ook hebben we een cashflowmodel ontwikkeld. Dat geeft inzicht in de relatief geringe financieringsbehoefte, de waarde van de propositie en de noodzaak om financiële zekerheden in te lassen. Voor Fairphone zijn dit een kwalitatief en gevarieerd zakelijk klantenbestand, een uitstekend basisproduct met goed werkende modules en een servicecontract dat een stabiele cashstroom stimuleert. Er is geen one-size-fits-all oplossing. Ieder Product-as-a-Service model heeft zijn specifieke kenmerken waarop je de financiering moet afstemmen. Leasing is vaak geschikt als herfinancieringsinstrument van dit soort modellen."

Hoezeer het businessmodel ook theoretisch lijkt te kloppen, in de praktijk moet blijken of het ook echt werkt. Daarom start Fairphone later dit jaar met een pilot bij PGGM. In deze fase test Fairphone de werking van het bedrijfsmodel en gaat het op zoek naar mogelijkheden om de circulaire waarde van de eerlijke telefoon aan te scherpen. Geheel in lijn met de circulaire gedachte sluit de call-to-action in de whitepaper af met de mededeling dat de kennis in het rapport bedoeld is om te delen, te verbeteren en te experimenteren. Gold voorheen het credo 'kennis is macht', in de circulaire economie draait het om 'delen is kracht'.

De rol van de overheid

Arnoud Boot, professor Corporate Finance and Financial Markets aan de Universiteit van Amsterdam, ziet in de transitie van een lineaire naar een circulaire economie ook een belangrijke rol voor de overheid. Tijdens het vierde NRC Live Seminar in Circl zette hij in een helder betoog uiteen hoe de circulaire economie ook de nieuwe financiële realiteit kan worden. Lees hier het verslag van het drukbezochte seminar in Circl waarbij ook de Fairphone-case werd besproken.

Klik hier voor het overzicht van Duurzaamheids nieuwsartikelen voor de Nieuwsbrief van april 2018