De uitdagingen – en kansen – van mensenrechten op zee

Zeevaarders zouden hun werk voor geen goud willen missen. Ze houden van het avontuur, zijn trots op hun vak en dragen in belangrijke mate bij aan de wereldwijde economie. Toch kent hun werk ook schaduwzijden. Zeevaarders kunnen last hebben van stress, psychische problemen, overwerk en gebrek aan rust. En vrouwelijke zeevaarders kampen in sommige situaties met intimidatie. Dat blijkt uit scriptieonderzoek dat bij ABN AMRO is gedaan onder zeevaarders en andere stakeholders uit de sector.

Covid-19

De pandemie maakte hun kwetsbare positie extra duidelijk. Zo gaven zeevaarders in het onderzoek aan dat zij tijdens verschillende lockdowns niet aan wal mochten, en daardoor door moesten blijven werken. En andersom zaten er ook zeevaarders thuis, zonder werk en inkomen, wachtend totdat zij aan boord konden komen. Wisseling van bemanning is niet alleen belangrijk voor het welzijn van de bemanning, maar ook voor het waarborgen van handel in essentiële goederen zoals medicijnen.

“Als bank hebben we veel aandacht voor ESG (Environmental, Social & Governance)”, vertelt Business & Human Rights Advisor Emmelie Claessens, die het scriptieonderzoek uitvoerde. “Met alle aandacht voor het klimaat raakt het sociale aspect van ESG soms ondergesneeuwd. Ook in de scheepvaart, een sector die zich vanwege de geïsoleerde situatie op schepen aan het oog onttrekt.”

Partner of choice

De scheepvaart is een belangrijke sector voor ABN AMRO. De bank werkt al decennia samen met diverse internationale scheepvaartbedrijven en is de ‘partner of choice’ als het gaat om ESG en verduurzaming, zegt Éomer Zwijnenberg, Senior Director Shipping Clients. “Vanuit onze purpose – Banking for better for generations to come – willen we ook in de scheepvaartsector de duurzaamheidstransitie helpen versnellen. Er vinden al veel mooie initiatieven plaats in de sector. Denk daarbij aan de Poseidon Principles en de Neptune Declaration on Seafarer Wellbeing and Crew Change, die toeziet op het welbevinden van zeevaarders. Daarnaast hebben veel van onze scheepvaartklanten een ESG-strategie en trainingsprogramma’s waarin gezondheid en welzijn naast veilige werkcondities centraal staan. Tegelijkertijd laat het scriptieonderzoek zien dat er op sommige vlakken ruimte is voor verbetering.”

Sommige kwesties zijn inherent aan de scheepvaart en moeilijk te veranderen. Scheepvaarder is geen negen-tot-vijf kantoorbaan en zal dat ook nooit worden. “Word geen zeevaarder als je dagelijkse werk-privébalans heel belangrijk is”, zegt Emmelie nuchter. “Je bent vaak maandenlang, dag en nacht, op je werk. En het is vaak ook zwaar werk – dat hoort erbij. Veel zeervaarders houden daarentegen ook echt van hun vak.”

Transparantie en monitoring

Toch ontslaat dat bedrijven niet van hun verantwoordelijkheid om een gezonde en (sociaal) veilige werkomgeving op schepen te creëren en te behouden. Als financier van de scheepvaart neemt ABN AMRO arbeidsomstandigheden dan ook nadrukkelijk mee in de klantdialoog. Maar waar vooruitgang op zaken als CO2-uitstoot goed meetbaar is, geldt dat niet per definitie voor sociale veiligheid. Zeker niet op zee.

“Er blijft sprake van een informatiekloof”, erkent Emmelie. “Wij zien niet wat er gebeurt op schepen, zelfs scheepeigenaren hebben hier niet altijd zicht op. Juist daarom is bewustwording belangrijk en moeten we blijven zoeken naar manieren voor meer transparantie en monitoring.”

Kansen voor de scheepvaart

Een ketenbrede aanpak is daarom nodig, aldus Éomer. “Scheepvaart is een complexe, internationale sector, die opereert in verschillende havens, landen en jurisdicties. Je hebt te maken met toezichthouders, charterers, leveranciers, eigenaren en financiële instellingen. Iedereen heeft daarin een verantwoordelijkheid. Werkomstandigheden maken onderdeel uit van ons klantbeoordelingsproces op het gebied van duurzaamheid. Dat biedt concrete handvatten voor een goed multidisciplinair klantdialoog.”

Ook scheepvaartbedrijven kunnen hun voordeel doen met het onderzoek van ABN AMRO. Emmelie: “Niet alle resultaten daaruit zijn positief, maar ze bieden wel een kans – zeker in deze krappe arbeidsmarkt. Dit onderzoek laat zien wat werknemers belangrijk vinden, en wat de mogelijke verbeterpunten zijn. Ik hoop op een win-winsituatie voor de scheepvaart: een bloeiende sector en gelukkige werknemers.”