Aan de slag met EU-wetgeving over ketentransparantie

Het doel van CSDDD is productieketens eerlijker en transparanter te maken. Voor bedrijven die actief zijn in internationale handelsketens hebben productie- en inkoopbeslissingen in Nederland invloed op mensen in landen ver over de grens. Zo worden grondstoffen soms gewonnen in landen die het niet zo nauw nemen met de rechten van werknemers en de invloed op het milieu. En wordt veel kleding bijvoorbeeld geproduceerd in slechte arbeidsomstandigheden en tegen een veel te laag loon.

CSDDD verplicht bedrijven om inzichtelijk te maken waar zij negatieve impact veroorzaken op mensenrechten en het milieu. Ook moeten ze plannen maken om deze impact te beperken en schade te compenseren. Bedrijven worden zo verantwoordelijk gehouden voor hun eigen handelen én dat van hun leveranciers. Hoewel sommige lidstaten inmiddels zelf nationale wetgeving hebben op dit vlak, waren hier tot dusver op Europees niveau alleen vrijwillige richtlijnen voor. Met CSDDD worden deze bindend gemaakt – en voor alle lidstaten gelijk.

De definitieve tekst van de wet wordt later dit jaar verwacht. Nelleke Hoffs, Business & Human Rights Adviser bij ABN AMRO, benadrukt dat de reikwijdte van de wetgeving nog niet vastligt en zaken nog kunnen veranderen. Zo is nog niet precies bekend voor welke bedrijven de CSDDD gaat gelden.

Het momentum is nu

In dit stadium van het wetgevingsproces, waarin zaken nog kunnen veranderen, helpt het om in gesprek te gaan met publiek en private partijen om een goed beeld van de impact van de wet te krijgen. “Vanwege de grote hoeveelheid klanten, de data die banken beheren en hun invloed als financier, zien overheden en ngo’s banken als cruciale partners (‘multipliers’) in het transparanter maken van de economie.”

Met het oog op de veranderingen die CSDDD met zich meebrengt, organiseerde ABN AMRO eind mei een masterclass waarin diverse partijen de wetgeving verder uitdiepten.

Deelnemers aan de CSDDD masterclass waren onder meer het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, Oxfam Novib, VNO-NCW, MVO Nederland, NVBen NautaDutilh. De experts van alle partijen benadrukten dat ondernemers nu al aan de slag moeten om zich voor te bereiden op de komende wetgeving.

“Multinationals en grote bedrijven hebben eigen teams om deze regelgeving te absorberen. In het mkb ligt dat anders”, stelt Nelleke. “ We moeten echter voorkomen dat het een afvinklijstje wordt om aan minimumeisen te voldoen en het doel van de wetgeving voor ogen houden.”

Impact op mkb

De ontwikkeling richting meer transparantie is niet nieuw. Sterker nog, veel bedrijven zijn er al jaren mee bezig. Nelleke: “Straks ligt de lat voor iedereen hoger. Dat is vooral een kans voor bedrijven. Nieuwe inzichten stellen ondernemingen in staat om betere contracten af te sluiten en om zich naar de buitenwereld toe op positieve wijze te onderscheiden.” ABN AMRO helpt klanten graag mee in de voorbereidingen op CSDDD. “Bedrijven zullen vaker met leveranciers in gesprek moeten gaan. Waar komen de grondstoffen die wij inkopen eigenlijk vandaan? Zijn de arbeidsvoorwaarden wel op orde? Bedrijven krijgen straks meer inzicht in hun eigen bedrijfsvoering en moeten dit delen met relevante handelspartners en wellicht ook met banken.”

In gesprek met klanten

Banken hebben geleerd van de Know Your Client-processen, die voortvloeien uit de Wet op het financieel toezicht. Deze regels hebben er bijvoorbeeld toe geleid dat het moeilijker is geworden voor goede doelen of sekswerkers om een bankrekening te openen. “We willen niet dezelfde fouten maken, bijvoorbeeld dat straks mkb’ers in bepaalde sectoren geen financiering meer kunnen krijgen. Als deze wet er komt, willen we er in dialoog met de klant invulling aan geven. Dat vinden we heel belangrijk.”

ABN AMRO zal zélf ook moeten voldoen aan de CSDDD en ziet dit als een welkome ontwikkeling, al moet de precieze invulling dus nog duidelijk worden. “Als bank rapporteren we al lang over mensenrechten, social impact en sinds kort ook over biodiversiteit. Door beter inzicht in handelsketens en de impact op mensenrechten en milieu, kunnen we betere keuzes maken voor onze eigen bedrijfsvoering en onze klanten helpen met verduurzamen.”

‘Due diligence komt neer op gezond verstand’

“Due diligence klinkt als een ingewikkeld begrip, maar het is niets anders dan gezond verstand. In wezen is de grondgedachte: de mate waarin we profiteren van relaties en de mate waarin we keuzes kunnen maken in die relaties, bepaalt hoeveel invloed of macht we hebben. En met macht komt verantwoordelijkheid, anders worden die relaties onevenwichtig, oneerlijk of schadelijk.”

“Grote bedrijven halen veel voordeel uit de samenlevingen waarin ze actief zijn en ze hebben de vrijheid om te beslissen met wie ze zaken doen. Dit geeft hen macht, en daar hoort verantwoordelijkheid bij. Het nemen van verantwoordelijkheid kan en mag niet vrijwillig zijn, maar moet wettelijk worden verankerd. Dit zorgt ervoor dat iedereen die verantwoordelijkheid op zijn minst neemt tot een aanvaardbaar gemeenschappelijk minimum.”

Ioan Nemes, Private Sector Lead, Oxfam Novib