Uit palmolie stappen lost niets op

Friso Koopmans is Global Head Agri Commodities bij ABN AMRO, Wijbrand Fabius is als Stakeholder & Engagement Manager bij veel duurzame trajecten betrokken.

Wat is palmolie en waarvoor gebruiken we het?

Wijbrand Fabius: ‘Nederlanders consumeren jaarlijks gemiddeld zo’n zestien liter palmolie. Het is een essentieel ingrediënt van heel veel alledaagse producten. Palmolie zorgt niet alleen voor smaak, maar ook voor structuur, en zit in – onder veel meer – cosmetica, soep, pizza, babyvoeding, chocolade, brood en schoonmaakmiddelen. Zonder dat we er bij stilstaan, gebruiken we dagelijks al snel tientallen producten waarin palmolie verwerkt is. Ongeveer een derde van alle plantaardige oliën die worden geconsumeerd is palmolie.’ ‘Palmolie is olie uit de palmvrucht, die voornamelijk in Azië groeit. Maleisië en Indonesië tekenen samen voor ongeveer 85 procent van de wereldproductie. Het gebruik van palmolie zal fors blijven toenemen, vooral door de groei van de bevolking en de welvaart in landen als China en India. Deze groei zorgt ook voor een stijgende behoefte aan landbouwgebieden waar palmbomen kunnen groeien. Hierbij bestaat het risico dat dit, mede vanwege de hoge opbrengst die met palmolieproductie gemoeid is, niet altijd op een verantwoorde wijze gebeurt.’

Welke issues spelen er in de palmolie-industrie?

Friso Koopmans: ‘Bij onverantwoorde palmolieproductie kan sprake zijn van een aantal misstanden. De drie grootste zijn illegale ontbossing, uitbuiting van mensen en misbruik van landrechten. Palmolie wordt geproduceerd op plantages. Om hier ruimte voor te maken, worden soms hele bossen vernietigd. Op deze plantages werken vaak mensen uit kwetsbare groepen in de samenleving. Het vooruitzicht van werk leidt tot (illegale) migratie naar plantagegebieden. Het is belangrijk te voorkomen dat kwetsbare groepen worden uitgebuit. En dan zijn er nog de landrechten. Landeigendom is vaak niet officieel vastgelegd in gebieden waar palmolieplantages zich concentreren. Als gevolg is er vaak onenigheid over de aanleg van nieuwe plantages. Het is dan onduidelijk wie bijvoorbeeld het land kan en mag verkopen, en het komt soms voor dat mensen letterlijk van hun eigen land verjaagd worden.

Hoe is ABN AMRO betrokken bij deze industrie?

Wijbrand Fabius: ‘Er zijn grofweg tweehonderd grotere en minder grote palmolieproducenten. Van de grotere spelers, is een handvol klant bij ons. Daar verstrekken we leningen aan. Met sommige van deze ondernemingen hebben we al een hele lange relatie. Dat betekent ook dat we daadwerkelijk iets met hen kunnen doen. Zo helpen wij onze klanten in de transitie naar een duurzamer businessmodel. Dat klinkt eenvoudig, maar bedenk dat we te maken hebben met ondernemingen die actief zijn in gebieden als Indonesië, Afrika en Brazilië. Het is enorm complex om in deze landen zaken te doen of op dezelfde wijze met overheden om te kunnen gaan als bijvoorbeeld in Nederland. Maar als bank eisen we van al onze palmolieklanten een actief beleid in duurzaamheid.’

Hoe oefent ABN AMRO invloed uit om de sector te verduurzamen?

Friso Koopmans: ‘We hebben een kredietbeleid voor de palmoliesector. Als producenten een nieuwe lening willen aanvragen moeten zij aan dit beleid voldoen, of aantoonbaar maatregelen doorvoeren om binnen een afgesproken termijn aan het beleid te gaan voldoen. Als er bij een bedrijf, of in de keten van een bedrijf, dingen gebeuren die strijdig zijn met ons duurzaamheidsbeleid, dan spreken we het bedrijf erop aan. En we oefenen onze invloed uit om de situatie te veranderen, samen met de klant. Engagement, noemen we dat. Een voorbeeld van waar dit toe heeft geleid is toegenomen transparantie over het beleid van onze klanten: zij leggen inmiddels pro-actief verantwoording af over keuzes die ze maken en de impact daarvan. In plaats van dat ze achteraf tekst en uitleg geven, vaak nadat een non-gouvermentele organisatie (ngo) erover rapporteert. De ontwikkelingen in technologie helpen ons en onze klanten ook om steeds beter grip te houden op wat er daadwerkelijk op de plantages gebeurt. De grootste producent ter wereld is bijvoorbeeld net gestart met een drone-programma waarmee ze hele gebieden kunnen scannen, op bijvoorbeeld ontbossing. En denk ook aan track-and-trace-technologie, waarmee het makkelijker wordt om de herkomst van palmolie te controleren.’

Waarom stopt ABN AMRO niet gewoon met palmolie?

Wijbrand Fabius: ‘Omdat het helemaal niets oplost. De misstanden verdwijnen niet als wij ons als bank terugtrekken. Waarschijnlijk zelfs in tegendeel. Alleen door betrokken te blijven, kunnen we invloed uitoefenen om de keten te verbeteren. We staan daarin niet alleen, vrijwel alle ngo’s ondersteunen dit standpunt. Dit geldt overigens in de hele agri-sector. Er zijn ongeveer vijfhonderd miljoen kleine boeren en boerenbedrijfjes in de wereld. Miljoenen mensen hebben werk dankzij palmolie. Een collega bezocht onlangs enkele van deze boerengezinnen en zag hoe kwetsbaar en afhankelijk deze mensen zijn van deze industrie. Als wij en andere Nederlandse banken ons zouden terugtrekken, nemen andere banken de financiering over. De kans is groot dat die banken niet of nauwelijks een duurzaamheidsagenda hebben. Het perspectief voor de boerengezinnen verslechtert daarmee enorm.’

Welke verbeteringen kunnen we zien?

Friso Koopmans: ‘Behalve dat we rechtstreeks met onze klanten spreken over hun beleid, zijn we samen met andere grote Nederlandse banken actief lid van de RSPO – de Round Table on Sustainable Palm Oil. Hierbij zijn ook een aantal ngo’s aangesloten, zoals onder andere het Wereld Natuur Fonds en Oxfam Novib. Ook producenten en grote afnemers – zoals voedselproducenten en supermarktketens – zijn hierbij aangesloten. De RSPO hanteert een aantal richtlijnen die onderschreven worden door de deelnemende partijen. Wij eisen als bank dat onze relaties lid zijn van de RSPO. De RSPO werkt aan de verdere verduurzaming van de productie van palmolie. Recent hebben we met elkaar nieuwe standaarden bepaald voor de productie van palmolie, die vooral ingaan op ontbossing en mensenrechten.’ Wijbrand Fabius: ‘Ngo’s spelen een belangrijke rol in het zichtbaar maken van misstanden die er in de industrie zijn en de meeste ngo’s ondersteunen onze keuze om blijvend betrokken te zijn. Dat is niet altijd de makkelijkste weg, maar door betrokken te blijven kunnen we zaken blijven aankaarten en verbeteren.’