Hoe je mensenrechten kunt verbeteren door het delen van kennis

‘Ik vertel graag wat er bij ABN AMRO goed gaat op het gebied van mensenrechten én wat beter kan. Transparantie over ons beleid op het gebied van mensenrechten is belangrijk.’ De intensieve aandacht voor mensenrechten bij de bank voert Maria Anne van Dijk, hoofd Environmental Social & Ethical Risk & Policy van ABN AMRO naar podia over de hele wereld. In de afgelopen maanden sprak ze op bijeenkomsten in onder andere Stockholm, Londen en New York. Bijvoorbeeld op de Universiteit van de Verenigde Naties, een panel over duurzame kleding van retailketen H&M en een bijeenkomst van duurzame investeerders. Dat zovelen zijn geïnteresseerd in de ervaringen van de bank verbaast Van Dijk niet. ‘Iedereen vindt het belangrijk mensenrechten te respecteren. In de praktijk blijkt dat niet altijd makkelijk. Bedrijven en overheden zoeken naar oplossingen voor vergelijkbare dilemma’s. Zij kunnen hun voordeel doen met de ervaring van de bank bij het voorkomen van bijvoorbeeld arbeidsuitbuiting en discriminatie.’

Verkeerde uitzendbureaus

ABN AMRO zet zich actief in om het mensenrechtenbeleid goed uit te voeren. ‘Noodzaak’ volgens Van Dijk. ‘Simpelweg verklaren dat je mensenrechten respecteert is in deze tijd niet meer voldoende. Je moet als bedrijf weten welke problemen er spelen en laten zien wat je daar aan doet.’ Zo onderzocht ABN AMRO vorig jaar hoe het beleid op het gebied van mensenrechten in de praktijk voor klanten, medewerkers en anderen uitpakt. Dat leidde tot het rapport Mensenrechten 2016. Die ervaringen deelt Van Dijk graag met anderen. Zowel de dilemma’s als de successen. ‘Internationaal gooien onder andere de samenwerkingsverbanden die we hebben opgebouwd hoge ogen. Onze ervaring is dat je bijvoorbeeld arbeidsuitbuiting niet alleen kunt voorkomen. Daarom werken we samen met politie, overheid en andere banken. Bijvoorbeeld door een presentatie te organiseren voor relatiemanagers waarin de politie vertelt wat signalen zijn van arbeidsuitbuiting. Die kennis delen we weer met klanten; ondernemers die soms onbedoeld verkeerde uitzendbureaus inschakelen.’

Ketenbenadering

De voorbeelden kunnen op grote interesse van internationale banken en bedrijven rekenen. ‘Die samenwerking is iets typisch Nederlands.’ Ook de zogeheten ketenbenadering van ABN AMRO spreekt aan. ‘In branches die bekend staan om arbeidsuitbuiting en kinderarbeid, brengen we de keten in kaart en leggen we contact met diverse partijen in de keten. Zoals de cacao- en koperhandel en de diamanthandel. Daarbij vragen we ons af: aan welke partijen binnen de diamantketen verstrekken wij financiering en hoe kunnen we invloed uitoefenen om mensenrechten te verbeteren? ‘Zo bouw je kennis op en kun je met alle ketenpartijen samen oplossingen bedenken.’ 

Dilemma’s

Van Dijk wijst haar toehoorders nadrukkelijk op nabije schendingen van de mensenrechten. ‘Discriminatie is overal, en mensenhandel speelt niet alleen in verre landen en in de garnalensector en kledingindustrie. Ook in Nederland komen schijnconstructies voor, bijvoorbeeld als arbeiders te hoge vergoedingen moeten betalen voor huisvesting.’ De bank signaleert waar mensenrechten in het geding komen en overlegt met klanten over verbeteringen. Zo nodig wordt de relatie verbroken of financiering geweigerd. Want er zijn grenzen. ‘Als een bedrijf dat mensenrechten schaadt niet wil veranderen of de problemen ontkent houdt het op.’

De bank wil naast kennis delen, ook leren van de ervaring van anderen. Tijdens de presentaties spreekt Van Dijk daarom open over de dilemma’s van de bank zelf. Zoals de discussie over het recht op privacy of discriminatie. ‘Ik vertel dat het zelfs aan onze balies soms mis gaat. Dan blijkt dat prostituees of vluchtelingen met een verblijfsstatus ten onrechte geen bankrekening kunnen openen. Omdat medewerkers niet goed op de hoogte zijn en dan het zekere voor het onzekere nemen.’ Het laat volgens Van Dijk zien hoe belangrijk het is alert te blijven. ‘Het gaat er om dat je je als onderneming bewust bent van de negatieve impact die je kunt hebben op mensenrechten. Pas als je weet waar, kun je aan de oplossing werken.