Onderzoek: Een derde van kinderen op basisschool leeft in stressvolle thuissituatie

Het onderzoek ‘Kansenongelijkheid in Nederland’ is uitgezet onder een representatieve steekproef van basisscholen in heel Nederland. Uit de resultaten blijkt verder dat 38 procent van de kinderen opgroeit in gezinnen waar bezuinigd is op basisbehoeften. 28 procent van de gezinnen heeft moeite met het voldoen van de schoolbijdrage. Het is de tweede keer dat het onderzoek is uitgevoerd onder basisschoolleraren. Dit jaar is vanwege de dalende koopkracht in Nederland de vraag naar (financiële) stress toegevoegd aan het onderzoek.

Effect inkomen op leerprestaties kinderenDe thuissituatie, omgevingsfactoren en onderwijskwaliteit spelen elk een aanzienlijke rol in de verschillen in leerprestaties en CITO-scores tussen basisschoolleerlingen. Kinderen die opgroeien in gezinnen met een lager inkomen (minder dan 20.000 euro) krijgen gemiddeld genomen een kaderberoepsgericht advies, terwijl kinderen uit gezinnen met een hoger inkomen (40.000) gemiddeld genomen een havo-advies krijgen.

Interessant genoeg blijkt uit het onderzoek dat als kinderen meer mogelijkheden hebben om te ontspannen, zoals sporten, de natuur ontdekken of logeren bij vriendjes, dit ook een positief effect heeft op hun leerprestaties. Het verminderen van stress en het verbeteren van ontspanningsmogelijkheden heeft hetzelfde effect als het verhogen van het gezinsinkomen met 10.000 euro. Sinds het einde van de coronacrisis is er enige verbetering te zien in het aantal mogelijkheden om te ontspannen. Basisschoolleerlingen hebben weer meer sociale contacten en genieten vaker van uitjes zoals theater, pretparken, de natuur en zomervakanties.

Gelijke kansenToch genieten nog niet alle kinderen van deze verbetering: 1 op de 3 heeft geen toegang tot deze vormen van ontspanning. Serieuze investeringen vanuit gemeenten en het bedrijfsleven in bijvoorbeeld sportclubs, cultuur en schoolmaaltijden zouden dat kunnen verbeteren. “Een schrikbarende hoeveelheid kinderen groeit op met financiële stress thuis. Dit doet veel met hun kansen. Het is goed om te beseffen dat de meeste van deze kinderen bij elkaar in de klas zitten”, aldus Hans Spekman, directeur van het Jeugdeducatiefonds. “Belangrijk is dat het onderzoek laat zien dat we niet onmachtig zijn. Wij kunnen er iets aan doen. Voor de kinderen en de samenleving van morgen.”

Dat benadrukt ook ABN AMRO CEO en voorzitter van de ABN AMRO Foundation Robert Swaak: "Een valse start door bijvoorbeeld financiële stress thuis, iets waar je als kind niks aan kan doen, kan gevolgen hebben voor de rest van je leven. Dat is niet eerlijk. Met de ABN AMRO Foundation willen wij juist eerlijke kansen voor iedereen stimuleren, zeker voor kinderen die opgroeien in een stressvolle omgeving. Ik ben heel trots op de talloze ABN AMRO-vrijwilligers die zich ieder jaar inzetten om deze kinderen te helpen met een extra zetje in de goede richting.”

ABN AMRO FoundationDe ABN AMRO Foundation zet zich al ruim 20 jaar in voor kinderen die opgroeien in een minder kansrijke omgeving dan hun leeftijdsgenoten. De Foundation organiseert in afstemming met de partnerscholen die bij het Jeugdeducatiefonds zijn aangesloten wekelijks maatschappelijke activiteiten om de horizon van kinderen met minder kansen te verbreden. Dit zijn buitenschoolse activiteiten die variëren van online taalles, tot sportclinics bij Ajax en van theaterbezoek tot meedraaien op een boerderij. In 2022 hebben meer dan 15.000 scholieren meegedaan aan een activiteit die 4.200 keer werd begeleid door een ABN AMRO vrijwilliger.

Onderzoek Gevolgen van kansenongelijkheid SEO Economisch Onderzoek heeft in opdracht van de ABN AMRO Foundation en het Jeugdeducatiefonds in 2021 en 2023 onderzoek gedaan naar de verschillen in hulpbronnen thuis. In een enquête onder basisschoolleerkrachten van groep 5 door heel Nederland is gevraagd naar ontwikkelmogelijkheden, ontspanningsmogelijkheden en voorzieningen thuis. In 2023 is hier financiële stress aan toegevoegd, vanwege de dalende koopkracht in Nederland. Het onderzoek laat zien dat op scholen waar kinderen meer ontspanningsmogelijkheden hebben en minder (financiële) stress ervaren, de gemiddelde leerprestaties hoger zijn. De verbetering van ontspanningsmogelijkheden, zoals sporten, de natuur verkennen of logeren bij een vriendje, en een aanzienlijke stijging in het gezinsinkomen hebben een positieve invloed op leerprestaties. In totaal hebben 784 scholen deelgenomen aan het onderzoek, waarvan 126 in beide edities. Het onderzoek laat zien dat er grote verschillen bestaan in deze hulpbronnen, die op hun beurt weer samenhangen met schoolprestaties.

JeugdeducatiefondsHet Jeugdeducatiefonds helpt om de ontwikkelingskansen van kinderen die opgroeien in armoede te vergroten. Aanvragen voor het fonds lopen via de basisschool, omdat daar bekend is wat de talenten en de intellectuele mogelijkheden van de kinderen zijn. De juf of meester weet als geen ander wat nodig is. Waar geldgebrek een belemmering is in de ontwikkeling, kan de school een beroep doen op het Jeugdeducatiefonds.