US Watch – Na vier jaar thuiswerken, keert Trump terug naar kantoor

Vandaag, maandag 20 januari, wordt Donald Trump ingehuldigd als de 47e president van de Verenigde Staten. De aantredende regering heeft zich vrij openlijk voorbereid en is al lang voor de officiële inauguratie begonnen met het overnemen van de macht. In de maanden na de verkiezing heeft Trump een aantal, op zijn zachtst gezegd, onconventionele beleidsmaatregelen aangeprezen. Naar verluidt liggen er meer dan honderd executive orders klaar om ondertekend te worden. De omvang van de geopolitieke spanningen die de nieuwe regering heeft veroorzaakt, overtreft de verwachtingen. Op beleidsgebied is de interne inconsistentie het meest opvallend, met veel beleidsdoelstellingen en voorgestelde beleidsmaatregelen die ogenschijnlijk haaks op elkaar staan. Dit stuk bespreekt zes manieren waarop Trump nu al golven maakt.

Ondanks een Republikeinse ‘sweep’ van het presidentschap en het Congres zijn de meerderheden van Trump klein en daarom is elk beleidsvoorstel onderhevig aan mogelijke tegenstand, of erger nog, filibustering. Onenigheid binnen de Republikeinen is goed mogelijk gezien de controversiële aard van een aantal van de voorstellen, en filibusters kunnen zijn agenda doen ontsporen omdat er een supermeerderheid van 60% nodig is om ze te overwinnen - een drempel die de Republikeinen niet halen. De beoogde oplossing is om één wetsvoorstel te gebruiken dat de meeste voorstellen in één keer aanpakt en dat via een begrotingsovereenstemming tot stand komt, de zogenaamde ‘Budget Reconciliation’. Begrotingsconciliatie is een proces dat versnelde wetgeving mogelijk maakt op het gebied van belastingen, uitgaven en schuldlimieten. Het zou bepalingen bevatten over grensbeveiliging, inclusief geld voor massadeportaties, een verlenging van de belastingverlagingen van Trump in 2017, het verhogen of zelfs afschaffen van het schuldenplafond en verschillende federale dereguleringsinitiatieven.

De zogenaamde 'Byrd Rule' beperkt de bepalingen voor begrotingsovereenstemming tot bepalingen die gevolgen hebben voor de federale begroting, dus alle bovenstaande voorstellen moeten opnieuw worden geformuleerd in termen van uitgaven of inkomsten. Dit is meestal minder precies dan codificeren in de wet, en daarom meer onderhevig aan manipulatie, hoewel dat hier aantoonbaar het punt is. Het belangrijkste voordeel voor de Republikeinen is dat budgettaire verzoening immuun is voor filibusters en daarom kan worden bereikt door middel van een eenvoudige meerderheid van stemmen. De hoop is dat het ene grote wetsvoorstel voldoende positieve punten zou bevatten voor mogelijke tegenstemmende Republikeinen om niet tegen te stemmen. Johnson, de Republikeinse voorzitter van het Huis, verklaarde expliciet dat ze op deze manier helemaal niet hoeven te onderhandelen met de Democraten, en hoopte het wetsvoorstel in mei klaar te hebben, en misschien al eerder. Wat weten we over de inhoud.

Tarieven blijven waarschijnlijk, en verschuiven steeds meer van een economisch naar een politiek wapen.

Tijdens zijn verkiezingscampagne stelde Trump 10 of 20% universele tarieven voor op alle goederen, en 60% op Chinese goederen. Het doel was economisch, ook al ondersteunt de economische wetenschap die claims niet. Volgens hem zouden de tarieven worden 'betaald' door de exporterende landen, wat impliceert dat ze hun marges zouden verlagen om de prijzen in de VS constant te houden, of, als prijsverlagingen niet haalbaar zijn en bedrijven niet meer concurrerend zijn op de Amerikaanse markt, dat ze hun productie naar de VS zouden verplaatsen. Hoewel ingrijpende tarieven op deze schaal weinig precedent hebben in de moderne geschiedenis, verhoogden de tarieven in de Trump’s eerste regering de prijzen in de VS en deden ze weinig om de activiteit naar de VS te verplaatsen. Universele tarieven, met name op halffabricaten - die meer dan de helft van de totale invoer in de VS uitmaken - zouden bedrijven in de VS niet concurrerender maken, omdat de stijging van hun inputprijzen ook hun marges verkleint. Een gerichter tariefbeleid - universeel in geografisch opzicht, maar niet-universeel in termen van producten - zou er wel toe kunnen leiden dat meer activiteiten naar de VS worden verplaatst.

Na de verkiezingen ging Trump tarieven gebruiken om politieke doelen te bereiken die verder gingen dan het verbeteren van de Amerikaanse economie. Hij dreigde zijn naaste handelspartners, Canada en Mexico, met tarieven van 25% tenzij ze illegale immigratie en drugshandel zouden tegengaan. China zou ook 10% extra krijgen voor zijn rol in de export van materialen om de drugs te synthetiseren. Trump speelde een soortgelijk spel in 2019, toen hij dreigde met 5% tarieven op Mexico om het land onder druk te zetten meer te doen om immigratie naar de VS te beteugelen. Dit liep uiteindelijk spaak. Hij dreigde de BRICS ook met tarieven als de landen de dollar zouden uitdagen met een nieuwe gemeenschappelijke munt. Er zijn geen aanwijzingen dat ze dit serieus van plan zijn. Hoe dan ook, de expliciete dreigementen boden een eerste blik op de strategieën van de VS haar handelspartners, variërend van felle tegendreigingen tot pogingen om Trump te paaien. Terwijl Canada bijvoorbeeld aanvankelijk aardig speelde, maakte het eerder deze week duidelijk dat het een reeks tegentarieven klaar heeft liggen als Trump een handelsoorlog ontketent.

De status van deze verschillende voorstellen, die elkaar niet uitsluiten, is op dit moment onbekend. Het is wel duidelijk dat het team van Trump werkt aan de details van een tariefimplementatie. Een voorstel van zijn assistenten om het tariefplan te beperken tot een beperkt aantal kritieke importproducten werd al snel door Trump zelf van tafel geveegd. Het laatste nieuws suggereert dat ze een geleidelijke implementatie van '2 tot 5% per maand' overwegen om de inflatoire impact te beperken.

De economische voordelen van invoerrechten zijn hoogst onzeker en omstreden. Wat wel duidelijk is, is dat het potentiële voordeel voor de VS in grote mate afhangt van i) slechts een gedeeltelijke doorberekening van de prijzen (exporteurs moeten een deel van het tarief absorberen in hun marge), en ii) beperkte vergelding. In een verontrustende wending suggereert Stephen Miran, genomineerd als hoofd van de Raad van Economische Adviseurs, dat handelspartners ervan weerhouden kunnen worden om vergeldingsheffingen in te voeren door te dreigen met het inhouden van defensiesteun. Tarieven worden dus steeds meer gezien als een economisch wapen om politieke doelen te bereiken, en feitelijke wapens worden gebruikt om te voorkomen dat het economische wapen wordt teruggestuurd.

Zoals uiteengezet in onze Global outlook, zal de implementatie van wijdverspreide tarieven de inflatie in de VS onder druk zetten, in tegenstelling tot de campagnebelofte van Trump om de inflatie te verlagen. Ze zullen de dollar versterken, in tegenstelling tot Trumps campagnebelofte om de 'overgewaardeerde' dollar te corrigeren. Bovendien komen de tarieven waarschijnlijk op een bijzonder ongelegen moment, nu de inflatie nog steeds boven het streefcijfer van de Federal Reserve ligt en de desinflatie een halt lijkt te zijn toegeroepen. De tarieven zullen de wereldhandel verstoren en een bedreiging vormen voor het herstel van de eurozone en China.

Het schuldenplafond is een ineffectief instrument dat in zijn huidige vorm de fiscale reputatie van de VS alleen maar schaadt.

Het schuldenplafond werd op januari opnieuw ingesteld en het nieuwe plafond zal ergens deze week worden bereikt. Daarna kan het ministerie van Financiën nog een paar maanden spelen met de boekhouding. Zonder een verruiming of opschorting van het schuldenplafond zal het feitelijke punt waarop buitengewone maatregelen niet genoeg geld zouden opleveren voor overheidsactiviteiten, d.w.z. een wanbetaling van de VS, ergens in de zomer plaatsvinden.

Eind vorig jaar was het congres dicht bij een deal om de deadline te verlengen tot maart, maar Trump hield de deal tegen nadat Musk vond dat de deal 'vol zat met buitensporige uitgaven'. Musk en Trump zetten hun gewicht achter een alternatief wetsvoorstel dat slechts de steun van 42% van het congres kon krijgen, met veel Republikeinen die tegen het wetsvoorstel waren.

Trump heeft zich herhaaldelijk uitgesproken voor een volledige afschaffing van het schuldenplafond. De voordelen van het afschaffen van het schuldenplafond zouden wel eens groter kunnen zijn dan de kosten. Je zou een ineffectief instrument voor begrotingsdiscipline kwijtraken, terwijl je herhaalde politieke crises en de daaruit voortvloeiende economische onzekerheid vermijdt. De financiële markten zouden nog aanewzig zijn om de fiscale uitgaven te disciplineren door de rendementen op staatsschulden te verhogen wanneer de schulden en uitgaven onhoudbaar worden.[1]

Bessent's 3/3/3 is haalbaar, maar niet met de rest van Trump's beleid.

Scott Bessent, de aankomende minister van Financiën beschreef zijn doelen als een groei van 3%, een tekort van niet meer dan 3% van het BBP en een toename van de olieproductie met 3 miljoen vaten per dag. De verwachte groei van het BBP voor 2024 ligt dicht bij 3%, en hoewel het doel boven de lange-termijn trendgroei ligt, is het mogelijk om meerdere jaren achter elkaar 3% groei te realiseren aan het hoogtepunt van de conjunctuurcyclus. Zowel Clinton als Reagan bereikten dit in hun tweede termijn. Hoewel de productiviteit de afgelopen jaren aanzienlijk is toegenomen, kan een groot deel van de recente groei worden toegeschreven aan de groei van de beroepsbevolking, die niet mogelijk is als de regering-Trump erin slaagt de immigratiestroom in te dammen of illegale immigranten die al in de VS zijn, te deporteren. Hogere inflatie als gevolg van tariefbeleid zal de Fed-rente restrictief houden, waardoor het aanzienlijk moeilijker wordt om de groeidoelstelling te halen.

De afstand tot het tekort van 3% is veel groter, met een tekort in 2024 van naar verwachting 6,7% van het BBP. Het gat naar 3% is ongeveer $ 1 biljoen, en dat is aanzienlijk. Het zou neerkomen op het verhogen van de inkomsten met 21%, het verlagen van de uitgaven met 16%, of een combinatie daarvan. De verschillende beleidsvoorstellen zouden het tekort alleen maar vergroten. Verlenging van de belastingverlaging van Trump zou bijvoorbeeld bijna een half biljoen per jaar kosten, volgens het Congressional Budget Office. Inkomsten uit tarieven zouden dat nooit goedmaken. Het Department of Government Efficiency, dat geleid zal worden door Musk, heeft als doel om de kosten met ongeveer $ 1 biljoen te verminderen (in plaats van een aanvankelijke schatting van $ 2 biljoen), hoewel het nog niet duidelijk is hoe ze dit zouden bereiken. Het lijkt een bijna onmogelijk doel.

De laatste 'drie' is een hogere olieproductie. Op dit moment produceert de VS ongeveer 13 miljoen vaten per dag op een totale productie van 100 miljoen vaten. Ondanks vergaande deregulering, is nog eens 3 miljoen vaten is misschien niet eens mogelijk. Het toegenomen aanbod zou de prijzen kunnen laten dalen tot een punt waarop het niet langer economisch rendabel is om het te winnen. Producenten in de VS hebben hogere prijzen nodig om te kunnen investeren in meer olie.

Het aftreden van Fed-gouverneur Barr is een zorgwekkend signaal voor de onafhankelijkheid van de Fed.

Michael Barr, de vicevoorzitter van de Fed voor toezicht, kondigde aan dat hij zijn functie zou neerleggen om een juridische strijd met Donald Trump om zijn vervanging af te wenden. Republikeinen staan al lange tijd kritisch tegenover zijn inspanningen voor het 'Basel endgame', een verscherping van de regelgeving voor banken, waarvan de reikwijdte in september sterk werd afgezwakt na stevige kritiek. De verkiezing van Trump heeft zelfs deze zwakkere versie van het reguleringspakket bijna zeker om zeep geholpen.

Barr verklaarde dat hij bang was dat een mogelijke juridische strijd een ernstige afleiding zou zijn voor de Federal Reserve en haar vermogen om het volk te dienen. Hij voegde eraan toe dat zowel zijn eigen advocaten als de Fed General Counsel het erover eens zijn dat hij dit juridische gevecht zou winnen, maar dat het 'zeer onaangenaam' zou zijn. Het vrijwillige terugtreden is een zorgwekkende ontwikkeling. Toen voorzitter Powell door verslaggevers werd gevraagd of hij zou terugtreden als de Trump-regering hem dat zou vragen, zei hij resoluut 'nee', waarbij hij ook expliciet zijn juridische status noemde. Het aftreden van Barr als gevolg van invloeden van buitenaf door de komende Trump-regering is een klap voor de onafhankelijkheid van de centrale bank en brengt de Fed waarschijnlijk meer schade toe dan een eventuele juridische strijd.

Gouverneur Michelle Bowman, die kritisch is geweest over de strengere regelgeving voor de sector, wordt gezien als de topkandidaat om Barr te vervangen. Recentelijk was Bowman de enige tegenstemmer bij de verlaging van 50 basispunten in september vorig jaar.

Oproepen tot territoriale uitbreiding zijn schokkend.

Trump heeft herhaaldelijk voorgesteld dat Canada de 51e staat van de VS wordt en wil Groenland inlijven. Hij wil ook het Panamakanaal terug en de Golf van Mexico hernoemen naar de Golf van Amerika. Op de vraag of hij militair geweld zou gebruiken om deze doelen te bereiken, weigerde hij dit uit te sluiten.

Canada lijkt geen interesse te hebben om zich bij de VS aan te sluiten en het is interessant om te zien dat de omvang van de bevolking en de politieke oriëntatie doen vermoeden dat er na de volgende verkiezingen nooit meer een Republikein aan de macht zal komen.

Groenland is momenteel een autonoom, maar gesubsidieerd, gebied binnen het Koninkrijk Denemarken, waarbij Denemarken de controle behoudt over buitenlandse zaken en defensie. Trump, passend met recente retoriek, heeft gedreigd dat hij “Denemarken op een zeer hoog niveau zal tariferen” als het zich zou verzetten tegen Trumps plannen voor Groenland. Poetin heeft nu gesuggereerd dat de VS en Rusland Groenland kunnen delen. Het eiland is inderdaad van groot strategisch belang, zowel in termen van militaire controle in het arctische gebied - de VS heeft al een grote militaire aanwezigheid op het eiland - als, in toenemende mate, economische overwegingen. Klimaatverandering kan nieuwe scheepvaartroutes openen en toegang verschaffen tot steeds belangrijkere natuurlijke hulpbronnen die voorheen ontoegankelijk waren. Tegelijkertijd moet dit laatste niet worden overdreven, omdat de geschatte beschikbaarheid op wereldschaal nog steeds relatief klein is. Vreemd genoeg is controle over Groenland niet zo schandalig als het misschien lijkt; hij zou de 57.000 inwoners van Groenland kunnen overtuigen of omkopen om voor onafhankelijkheid van Denemarken te stemmen, waarna ze dichter naar de VS zouden kunnen verhuizen.

Wat het Panamakanaal betreft, beweerde Trump dat het door China wordt beheerd en niet door Panama, een bewering die gebaseerd lijkt te zijn op de aanwezigheid van twee havens aan weerszijden van het kanaal, die worden beheerd door een in Hongkong gevestigd bedrijf. De VS bouwden het kanaal in het begin van de 20e eeuw en gaven het in 1999 aan Panama onder de voorwaarde dat het vrij te gebruiken zou zijn door elk land. Het economische belang van het kanaal is duidelijk, omdat het ongeveer 11.000 km aflegt van een reis die anders om het zuidelijke puntje van Zuid-Amerika heen zou gaan. Er zijn geen aanwijzingen dat het economische of militaire gebruik van het kanaal door de VS wordt bedreigd.

De invloed van Musk is nu al aanzienlijk en heeft het potentieel om de macro-economie te raken.

Musk staat officieel aan het hoofd van het 'Department of Government Efficiency', dat de federale uitgaven moet terugdringen. Onofficieel is zijn invloed veel groter. Hij speelde een belangrijke rol in het tegenhouden van het wetsvoorstel over het schuldplafond dat hierboven is beschreven. Hij veranderde Trumps visie op H-1B-visa, een niet-immigrantenvisum voor speciale beroepen. Terwijl Trump het gebruik van de visa beperkte tijdens zijn eerste presidentschap, in een algemene poging om immigratie in te perken, zowel legaal als illegaal, heeft hij nu de kant van Musk gekozen door het onderscheid tussen de twee te maken en het H-1B visum 'een geweldig programma' te noemen. Musk is ook aanwezig geweest bij veel ontmoetingen met buitenlandse functionarissen, waaronder de Oekraïense president Zelenskyy, de Franse president Macron en de Italiaanse premier Meloni. Dit roept ook mogelijke vragen op over zijn invloed op het buitenland beleid.

In zijn officiële rol als hoofd van DOGE wil hij de uitgaven beperken. Toen Musk 'X' overnam, gebruikte hij zijn 'slash first, fix later'-doctrine. Een groot deel van de bezuinigingen kwam voort uit het ontslaan van bijna 80% van het personeelsbestand en de weigering om leveranciers te betalen, het laatste deel van een bijna Trump-achtige onderhandelingstactiek om de prijzen te verlagen. Overheidspersoneel was goed voor 20% van de nieuwe banen in 2024 en de overheid heeft ongeveer 15% van alle banen in de VS. Slechts 1,9% van de banen in de VS zijn banen bij de federale overheid, waar Musk het meeste potentieel zou hebben om banen te schrappen. Toch zou zelfs het schrappen van 10% van het totale overheidspersoneel de totale banengroei van 2024 meer dan ongedaan maken. Het feit dat zijn privébedrijven overheidscontracten hebben met veel verschillende overheidsinstanties voegt een extra laag complicaties toe, waarbij hij zeer selectief kan zijn in waar te snijden en welke leveranciers te betalen.Tegelijkertijd heeft Trump Musk beschreven als aanhankelijk, en het grote publiek grapt dat Musk de man aan de macht is in plaats van Trump. Een explosieve uitbarsting tussen de twee is denkbaar, waarbij Trump natuurlijk de institutionele steun heeft om de touwtjes weer in handen te nemen.

Het voorlopige beleid is nog steeds grotendeels in overeenstemming met onze basisaanname. De ontwikkelingen ondersteunen over het algemeen de aannames in ons basisscenario dat we eind vorig jaar in onze Global Outlook hebben gedocumenteerd. We verwachtten dat tarieven de belangrijkste schok zouden zijn die de algemene ontwikkelingen in de grote economieën in 2025 en 2026 zou bepalen. Tarieven lijken nog steeds een van de belangrijkste beleidspunten te zijn, en een geleidelijke invoering, zoals verondersteld in ons basisscenario, lijkt waarschijnlijk. Tegelijkertijd zullen de uiteindelijke omvang en timing van dit beleid waarschijnlijk onze projecties voor groei, inflatie en het beleid van de centrale banken veranderen. De inauguratie markeert het begin van een nieuw hoofdstuk voor de VS en de Amerikaanse economie. Er staat ons een wilde rit te wachten.

[1] De status van de dollar als reservevaluta duwt de definitie van 'houdbare staatsschuld' waarschijnlijk voorbij de drempel voor de meeste andere economieën. Tegelijkertijd stijgen de risicopremies op Amerikaanse staatsobligaties momenteel, deels in reactie op het schuldentraject van de VS. Zelfs als reservevaluta is er een grens aan hoeveel schuld door de markt zal worden geaccepteerd voordat de rendementen aanzienlijk stijgen.