Waarom de klimaatoptimisten toch gelijk krijgen
Het is niet eenvoudig om niet te vervallen in klimaatdefaitisme dezer dagen. We koersen op een 2,7 graden warmere wereld af, blijkt uit de plannen die overheden hebben ingediend aan de vooravond van de klimaatconferentie in Glasgow.
Ook lijkt er geen consensus op handen voor een brede invoering van een minimum CO2-prijs. Ook al valt die eenvoudig weg te compenseren voor de burger, politici zwijgen erover als het graf.
Dan is er het nieuws van ABP dat de mogelijkheid verliest om als een engaging pensioenbelegger de fossiele industrie CO2-neutraal te krijgen. Het gejuich daaromtrent is begrijpelijk, maar niet terecht. Om olie de wereld uit te krijgen, helpt het niet als wij ons ervan afkeren, omdat de rest van de wereld er alleen maar meer door zal gebruiken.
ABP heeft met deze Ausstieg de mogelijkheid opgegeven om via de boardrooms van olie- en gasbedrijven emissiereductie af te dwingen. Dat is jammer, omdat de technologieën er in principe zijn om het overgrote deel van de uitstoot in deze industrie CO2-neutraal te krijgen. Een lastige klus, maar als aandeelhouders als ABP niet aan tafel zitten en eisen stellen, zal er minder druk worden uitgeoefend. Dat ABP bedankt voor de rol als afdwinger van emissiereductie komt ook doordat de ambtenaren erachter geen pensioencent minder willen ontvangen.
Want als een aandeelhouder zijn poot stijf houdt voor meer emissiereductie door Shell dan door concurrenten, moet dat betekenen dat deze aandeelhouder een lager rendement accepteert. Een lager pensioen dus voor de ambtenaren achter dit fonds. Uit de woorden van bestuursvoorzitter Corien Wortmann maak ik op dat het antwoord ‘nee’ is.
Het effect van het besluit van ABP was direct te zien bij een van de bedrijven die het in portefeuille had: Shell. Shell is een van de voorlopers in CO2-reductie ten opzichte van zijn peers. Vorige week maakte aandeelhouder Third Point bekend het bedrijf graag opgesplitst te zien in twee delen. Een voor de investeerders die vol in olie willen blijven, en een voor hen die in een CO2-neutrale olieproductie geloven en bereid zijn daar rendement voor in te leveren.
Zo zien we een gespleten wereld in wording: fossiele investeerders vinden fossiele bedrijven om maximaal rendement te maken in een wereld die piept en kraakt zonder olie. Duurzame investeerders verschansen zich in groene en schone economische activiteiten en kunnen hun handen in onschuld wassen. De wereldburgers zitten met de schade, want de CO2-uitstoot neemt niet af.
Niemand wil de pijn van de transitie voelen, denken overheden. In heel Europa reageerden politici op de energieprijsstijgingen met directe compensatie van vele miljarden voor de burgers. Slechts zeer mondjesmaat – zie de tochtstrip van Kasja Ollongren – werd het advies van experts opgevolgd om kostenverlaging via bijvoorbeeld woningisolatie nu aan te grijpen.
Nieuwe generatie
Is dan alles somber? Nee, het gaat gebeuren. Heel veel mensen en bedrijven wachten niet langer op beleidsmakers. De natuurrampen en de subtielere tekenen van de natuur schudden mensen wakker. Chinezen genieten van de nu al schonere lucht sinds kolenfabrieken sluiten. De nieuwe generatie komt eraan.
De technologieën zijn er, al zijn ze nog te duur, nog niet op schaal en zeker nog niet toegepast om echt effect te sorteren. Maar toch, ze komen. Het Internationale Energieagentschap (IEA) blijkt de groei van hernieuwbare energie elk jaar weer te hebben onderschat. Het laat zien dat technologie onverwacht snel kan opschalen.
Europa wordt een groene oase in de wereld. De Green Deal, ook al wordt daar nog aan gesjord, heeft de koers uitgezet en die is juridisch afdwingbaar. En ook al moeten we niet naïef zijn in Europa, zoals de Duitse econoom Hans Werner Sinn terecht zegt, we kunnen door een voorbeeld van een CO2-neutrale economie te zijn, de landen buiten Europa meetrekken.
Sinn waarschuwt dat de vraag en daarmee de prijs van fossiele energie zal dalen als wij er geen gebruik meer van maken, waarna landen zonder klimaatambities hun kans zullen grijpen om harder te groeien met goedkopere energie. Maar klimaateconomen brengen daar tegenin dat de technologie CO2-neutrale energie snel goedkoper kan maken, waardoor het de concurrentie met fossiel aankan.
In Duitsland heeft bondskanselier Angela Merkel tijdens de Energiewende de zonnepaneeltechnologie net zolang tegen de markt in gesubsidieerd dat (helaas voor Duitsland) de Chinezen er met de buit van nog goedkopere zonnepanelen vandoor gingen. Maar voor de wereld als geheel heeft Merkel daarmee laten zien dat het kan: als land beleid voeren waarmee de wereld stappen voorruit kan zetten.
Als wij op grote schaal hernieuwbare energie mogelijk willen maken, staan we nu aan de vooravond van een historische kantelmoment: het debat over het toestaan van groene schulden voor overheden wordt deze weken fel bediscussieerd in het licht van het Stabiliteits- en Groeipact. Natuurlijk brengt dit risico’s van grijsgroene investeringen die ertussendoor glippen, zoals . Dijsselbloem heeft als voorzitter van de eurogroep als geen ander ervaren hoe politieke uitbuiting van een schuldensituatie er in Europa uitziet. Maar soepele regels voor groene investeringen kunnen gekoppeld worden aan extra strenge budgettaire regels voor grijze schulden. Het onderscheid is (grotendeels) te maken op basis van het Europese handboek voor groene investeringen.
Trouwens, ons druk maken over enig misbruik van groeneschuldcoulance is penny wise, pound foolish omdat niets doen in alle gevallen extreem kostbaar is. Europa is de bakermat voor een duurzame toekomst. Als wij geen alternatieve energievoorziening op poten krijgen, is er niemand die dat wel lukt.