SustainaWeekly - Gaat het MKB de overgang naar netto nul belemmeren

• De EU voert eisen in voor de openbaarmaking van informatie over het klimaat voor bedrijven, met het idee dat extra transparantie vooruitgang zal stimuleren

• In de huidige vorm gelden de eisen niet voor de meeste MKB-bedrijven, terwijl de Duitse regering erop lijkt aan te sturen dat de wetgeving zelfs een deel van de grote bedrijven uitsluit

• Onderzoeken wijzen uit dat MKB-bedrijven achterlopen op grotere bedrijven als het gaat om de ontwikkeling van koolstofarme strategieën...

• ...terwijl MKB-bedrijven verantwoordelijk zijn voor meer dan 60% van de uitstoot, zijn ze van vitaal belang voor een succesvolle transitie

• Hoewel MKB-bedrijven niet onder de verordening vallen, betekent hun belang voor banken en bedrijven die er wel onder vallen, dat deze grotere instellingen daadwerkelijk een sleutelrol moeten spelen bij de overgang van het mkb naar een koolstofarme economie

De Corporate and Sustainable Reporting Directive (CSRD) van de EU verplicht bedrijven om regelmatig informatie openbaar te maken over hun maatschappelijke en milieu-impact en de duurzaamheidsrisico's waaraan ze zijn blootgesteld. Dit maakt deel uit van een reeks maatregelen om een tijdige overgang naar netto nul uitstoot te stimuleren, met het idee dat meer transparantie de eerste stap is om vooruitgang te stimuleren. De regels zullen vanaf volgend jaar van toepassing zijn op bedrijven met meer dan 500 werknemers (met verslagen die het jaar daarna moeten worden ingediend) en zullen vanaf 2025 worden uitgebreid naar alle grote bedrijven (meer dan 250 werknemers, hoewel er ook enkele aanvullende financiële maatstaven worden gebruikt om deze categorie te definiëren). Dit betekent dat het MKB grotendeels niet onder de richtlijn zullen vallen (behalve bedrijven die vanaf 2026 op de lijst staan, hoewel ze tot 2028 kunnen kiezen om niet mee te doen).

Vorige week kwam de CSRD in het nieuws toen de Financial Times meldde dat Duitsland nog meer bedrijven wil vrijstellen van de verordening door de drempel voor bedrijven die onder de verordening vallen te verhogen van 250 naar 500 werknemers (zie hier). Kleinere bedrijven worden doorgaans uitgesloten van alle soorten regelgeving vanwege de kosten en bureaucratische rompslomp, dus het is natuurlijk een terechte discussie. Het roept echter wel de vraag op hoe het zit met de vrijstelling van het MKB van klimaatregelgeving in het algemeen en de impact die dit kan hebben op de overgang naar Net Zero. We onderzoeken dit onderwerp in deze notitie.

MKB blijft achter als het gaat om klimaatambities

Er zijn aanwijzingen dat MKB-bedrijven achterblijven bij het uitrollen van hun klimaat- en decarbonisatiestrategieën in vergelijking met grotere bedrijven. De investeringsenquête van de EIB (zie hier), waarin diep werd ingegaan op Europese bedrijven en klimaatverandering, wijst op deze discrepantie bij een aantal indicatoren. Zo had een aanzienlijk kleiner deel van de MKB-bedrijven klimaatdoelen gesteld, speciaal klimaatpersoneel ingezet, een energieaudit uitgevoerd en/of geïnvesteerd/gepland om te investeren in klimaatverandering of energie-efficiëntie (zie onderstaande grafieken).

Is het erg als kleine en middelgrote ondernemingen niet veel doen om koolstofarm te worden gezien hun kleine omvang? Het antwoord is, zoals we in de volgende paragraaf zullen laten zien, een volmondig ja. Ze mogen dan klein zijn, maar het zijn er veel.

Het MKB is van vitaal belang voor de overgang

Er wordt vaak gezegd dat kleine bedrijven de ruggengraat van de economie vormen. Het is een vaak gehoord cliché. Maar de statistieken bevestigen die ruggengraat. Ze zijn van cruciaal belang op basis van een hele reeks economische indicatoren, en daaruit volgt logischerwijs ook dat ze verantwoordelijk zijn voor aanzienlijke emissies. Zoals te zien is in de grafiek linksonder, domineert het MKB grote bedrijven in termen van werkgelegenheidsaandeel en zijn ze ongeveer gelijk in termen van toegevoegde waarde. Hoe dit zich precies vertaalt in emissies, vereist het maken van schattingen, aangezien emissiegegevens meestal worden geschat op land- en sectorniveau. Dergelijke schattingen zijn gemaakt door de Europese Commissie (zie document hier). Het onderzoek stelt vast dat het gemiddelde MKB-bedrijf slechts 67 ton CO2 en 75 ton broeikasgassen uitstoot, vergeleken met een uitstoot van respectievelijk 20.027 en 22.345 voor de gemiddelde grote onderneming. Door hun grote aantal is het collectieve aandeel van MKB-bedrijven in de totale uitstoot van ondernemingen echter hoog: 63,3% van alle CO2- en broeikasgasemissies van ondernemingen.

Banken en grote bedrijven spelen sleutelrol in overgang MKB

Dus MKB-bedrijven zijn verantwoordelijk voor veel emissies, terwijl ze tegelijkertijd zijn uitgesloten van bepaalde belangrijke klimaatregelgeving, betekent dat dan dat ze de overgang naar netto nul uitstoot zullen belemmeren? Niet noodzakelijkerwijs, want er zal zeer waarschijnlijk een stimulans zijn voor MKB-bedrijven om stappen te ondernemen, aangezien banken en grote bedrijven onderworpen zijn aan openbaarmakingsvereisten, evenals aan andere klimaatregelgeving en druk van hun stakeholders. De reden hiervoor is dat de koolstofvoetafdruk van MKB-bedrijven in wezen deel uitmaakt van de koolstofvoetafdruk van banken en grote bedrijven. Bankleningen aan het MKB maken een aanzienlijk deel uit van de totale uitstaande zakelijke leningen (zie grafiek links), terwijl het MKB een belangrijke rol speelt in waardeketens in verschillende sectoren (zie grafiek rechts).

Scope 3-emissies vormen voor zowel banken als de meeste grote bedrijven het grootste deel van hun koolstofvoetafdruk, dus kunnen ze niet rapporteren over de klimaatdoelstellingen zonder de koolstofvoetafdruk van MKB-bedrijven te kennen en kunnen ze niet koolstofarm maken als hun MKB-klanten/partners dat niet doen.

Stappen om het MKB te helpen bij de overgang

Hoewel MKB-bedrijven vanwege de kosten en administratieve lasten zijn uitgesloten van de regelgeving voor klimaatinformatie, omdat ze hoe dan ook deze kant op moeten, lost dit niet echt de belemmeringen op waarmee ze worden geconfronteerd bij het maken van de overgang. Sterker nog, het voorstel van Duitsland om nog meer bedrijven uit te sluiten zou geen stap vooruit zijn. Een constructievere aanpak is om de obstakels uit de weg te ruimen waarmee bedrijven te maken krijgen als ze willen decarboniseren.

MKB-bedrijven beschikken vaak niet over de hulpmiddelen en financiële middelen die nodig zijn om hun koolstofvoetafdruk te verkleinen. De SME Climate Hub - een wereldwijd initiatief zonder winstoogmerk dat tot doel heeft MKB-bedrijven in staat te stellen klimaatactie te ondernemen - heeft een enquête gehouden onder MKB-bedrijven om inzicht te krijgen in de belemmeringen waarmee kleine bedrijven te maken hebben en wat ze nodig hebben om succesvol te zijn (zie hier). De belangrijkste redenen die MKB-bedrijven ervan weerhielden om actie te ondernemen waren vaardigheden en kennis (58%), gebrek aan geld (55%) en gebrek aan tijd (44%). Om meer actie te ondernemen, gaven bedrijven aan dat ze hulpmiddelen nodig hebben voor het meten en monitoren van emissies (61%), financiële ondersteuning (60%) en een netwerk van collega-bedrijven om mee te praten en van te leren (54%).

Banken en grotere bedrijven kunnen het MKB op deze gebieden ondersteunen en doen dat ook al, net als overheden. De SME Climate Hub - en andere organisaties - bieden educatieve, meet- en rapportagetools. Gezien de resultaten van dit en andere onderzoeken lijkt het echter nodig dat de verschillende actoren verder gaan. Het duurzaamheidsadviesbureau BSR beveelt bijvoorbeeld aan (zie hier) om een onafhankelijk geleide gegevensopslagplaats voor Scope 1-, 2- en 3-emissies te creëren die gezamenlijk toegankelijk is voor banken, bedrijven en het MKB, om dubbel werk op het gebied van rapportage te voorkomen en het MKB in staat te stellen zich te richten op klimaatactie en andere kennisoplossingen.