Sterkere toename EU-investeringen in cleantechcapaciteit nodig

• Binnen de EU is dringend behoefte aan meer hernieuwbare energie en ook schone technologie

• Het EU-doel is om tegen 2030 ten minste 40% van de schone technologieën in de EU produceren

• De ‘Green Deal Industrial Plan’ gaat over behoud van concurrentievermogen van de EU cleantechsector, over energieonafhankelijkheid en een snellere transitie naar klimaatneutraliteit

• De additionele investeringen uit het ‘Green Deal Industrial Plan’ zijn goed voor de cleantechsector; Het plan helpt om de huidige obstakels voor de sector weg te nemen

Ursula von der Leyen – president van de Europese Commissie (EC) – maakte er geen geheim van. Haar conclusie was dat de Inflation Reduction Act (IRA) van de VS de zorgen in Europa verder vergroot. De IRA verhoogt volgens haar namelijk de mondiale concurrentie in de cleantechsector stevig en het intensiveert ook nog eens de strijd om de kritieke grondstoffen die nodig zijn voor het maken van de schone technologieën. Andere commissieleden sprongen bij door te stellen dat de IRA de verplaatsing van bedrijven in de EU-cleantechsector naar de VS stimuleert en dat het ook de huidige EU-export van cleantechbedrijven naar de VS discrimineert. Dit zou tegen de regels van de Wereldhandelsorganisatie zijn (WHO). De EU kon zich niet permitteren om achter te blijven in de cleantechrace en lanceerde haar nieuwe ‘Green Deal Industrial Plan’.

Cleantechplannen

De EU heeft meerdere branden te blussen. Bij twee van deze branden speelt de cleantechsector een belangrijke rol. Aan de ene kant heeft de EU met haar ‘Fit-for-55’-plan zich het doel gesteld om de uitstoot van broeikasgassen in de EU tegen 2030 met 55% verminderen ten opzichte van het niveau van 1990. En aan de andere kant moet nog steeds een energiecrisis worden bedwongen als direct gevolg van de oorlog in Oekraïne. Om beide branden effectief te blussen, heeft zij dringend behoefte aan meer hernieuwbare energie en vooral ook schone technologie. Het gaat hier dan bijvoorbeeld om energie zonder uitstoot aan de hand van zonnekracht, wind, waterkracht, golfslag, geothermie, biobrandstoffen, biomassa, kernenergie en koolstofafvang en -opslag. Maar het gaat bijvoorbeeld ook om (IT) adviesdiensten in relatie tot milieu of transmissietechnologieën zoals slimme netwerken en energieopslag, en energie-efficiëntietechnologieën. Deze toepassingen zijn te vinden en noodzakelijk in sectoren zoals de industrie, mijnbouw, olie & gas, vervoersector, energieopwekking, watersector en de landbouw. In de strijd om deze cleantech-activiteiten, moet de EU op het wereldtoneel steviger concurreren, met grootmachten zoals de VS en China. Beide stellen miljarden dollars beschikbaar in de vorm van gunstige belastingmaatregelen en subsidies om cleantechbedrijven over de hele wereld aan zich te binden.

Investeringen in schone energie

Sinds 2015 zijn de mondiale investeringen in schone energie met 40% gestegen. In Europa en Azië is het met name snel gegaan. Daar zijn de investeringen met resp. 46% en 44% toegenomen in dezelfde periode. De groei van de groene investeringen in Noord-Amerika bleven steken op een ‘schamele’ 30%. Niet alleen in het groeitempo zit echter een verschil. Ook in relatie tot de totale investeringen in energie (waaronder dus ook fossiele investeringen) zit een soortgelijke afwijking.

Zo is het aandeel van investeringen in schone energie in Europa en in China in de totale investeringen in energie significant hoger dan in de Noord-Amerika. In Europa ligt het aandeel van de investeringen in schone energie in de totale energie investeringen echter het hoogst, met 80% in 2022. Dit is bovendien de afgelopen drie jaar het geval.

Het niveau van de mondiaal toegezegde groene investeringen is fors. De IRA heeft zo’n USD 369 miljard aan investeringen en subsidies vastgelegd tot aan 2032 om de broeikasgasemissies van de VS terug te dringen en de invoering van hernieuwbare technologieën te versnellen. In China gaat het om ongeveer USD 280 miljard. En bij het ‘Green Deal Industrial Plan’ zou het volgens sommige bronnen gaan om circa USD 270 miljard (EUR 250 miljard), Deze financiering zal afkomstig zijn uit het REpowerEU-fonds (als reactie op de oorlog in Oekraïne) en/of de Recovery and Resilience Facility (RFF, als reactie op Covid-19). Het exacte bedrag en andere details van het EU-plan moeten nog worden uitgewerkt.

In het Net Zero scenario van de Internationale Energie Agentschap (IEA) moet de capaciteit aan hernieuwbare energie in de komende dertig jaar met jaarlijks zo’n 7-8% toenemen om het 2050-doel te bereiken. Het betekent een immense uitbreiding van de capaciteit en het geeft aan dat de mondiale investeringen in hernieuwbare energie de komende jaren sterk moeten gaan toenemen. In het kielzog nemen daarmee ook de investeringen in de deels aan schone energie overlappende schone technologieën flink toe.

Noodzakelijke industriële transformatie

Met de ‘Green Deal Industrial Plan’ moet het concurrentievermogen van de Europese cleantech-industrie versterken, de energieonafhankelijkheid te versterken en een snellere transitie naar klimaatneutraliteit op gang brengen. Daarvoor is een gunstiger ondernemersklimaat nodig. Om dit te bereiken wil de EC de huidige regelgeving vereenvoudigen, de toegang tot financiering versnellen, meer vakkundig cleantech personeel aantrekken en ook opleiden en de samenwerking stimuleren om de handel van bijvoorbeeld kritieke grondstoffen te verzekeren. De commissie is hierin zelfverzekerd: ‘Europe is determined to lead the cleantech revolution’. Het doel is om tegen 2030 ten minste 40% van de EU-behoefte aan schone technologieën in de EU zelf te produceren. Hierbij zijn de hoogste doelstellingen vastgesteld voor windenergie en warmtepompen. In deze schone technologieën moet het aandeel tegen 2030 zo’n 85% zijn.

Een toename van de investeringen – zowel privaat als publiek – in cleantech is bijna onontkoombaar. En het gaat verder dan alleen het halen van de klimaatdoelen en de energieonafhankelijkheid. Want tegenwoordig kijken zowel beleggers, klanten als financiers met veel meer belangstelling naar de decarbonisatie-initiatieven van bedrijven. Deze initiatieven gaan hand-in-hand met de investeringen in en implementatie van de beschikbare koolstofarme of -vrije technologieën. De bedrijven die niet op tijd decarboniseren of daar initiatief in nemen, brengen immers grotere risico’s met zich. Het bedrijf veroudert of wordt zelfs irrelevant voor diezelfde investeerders, afnemers en geldschieters.

China blijft cleantechreus

China is veruit de grootste producent wat betreft de meeste schone technologieën. Gemiddeld heeft het land een aandeel in de mondiale capaciteit van cleantech van 70-75%.

Er moet dus fors geïnvesteerd worden in de EU en ook andere landen om dit gat te kunnen dichten. Als dat überhaupt mogelijk is. Zo moet er volgens berekeningen van BloombergNEF nog zo’n EUR 149 miljard in Europa worden geïnvesteerd in productiefaciliteit om 100% van haar behoefte in alleen batterij en zonne-energie te vervullen. Het beschikbaar te stellen EU-budget zal grotendeels betrekking hebben op een versoepeling van de randvoorwaarden om een sterkere groei van de cleantechsector in Europa mogelijk te maken.

De additionele investeringen uit het ‘Green Deal Industrial Plan’ zijn goed voor de cleantechsector. Het plan helpt om de huidige obstakels voor de sector weg te nemen, zodat het voor private partijen aantrekkelijk blijft om in de EU cleantechsector te blijven investeren. Belangrijk hierbij is echter dat ook de innovatieve start-ups profiteren van het plan. Want juist deze partijen zijn hard nodig om aan de aanhoudende groei van de vraag te kunnen voldoen. De afhankelijkheid van cleantech grootmacht China is echter nog groot en ook daar nemen de investeringen alleen maar verder toe.

De verbruikte hoeveelheid schone energie is in de afgelopen jaren in Europa explosief toegenomen. Dit geldt met name voor de geïnstalleerde capaciteit van de warmtepompen, maar ook voor zonne-energie. Zo is de geïnstalleerde capaciteit van warmtepompen in de EU (27) sinds 2010 met 974% gestegen en het zonne-energieverbruik nam toe met 562% in dezelfde periode. Het windenergieverbruik heeft een langere geschiedenis en is in de afgelopen tien jaar met 163% toegenomen.

Om het netto-nul doel te halen moet het zonne-energieverbruik mondiaal jaarlijks met gemiddeld 11% tot aan 2050 toenemen en het windenergieverbruik met bijna 10% op jaarbasis, volgens de Net-Zero Emissions Roadmap van het IEA. Het gemiddelde groeitempo in Europa van zonne- en windenergie ligt sinds 2015 onder deze mondiale streefgetallen (beide rond de 8% groei op jaarbasis). Dat Europa onder het mondiale gemiddelde uitkomt ligt in de lijn van de verwachtingen. Het is echter wel belangrijk dat het groeitempo de komende decennia wordt vastgehouden.

Dit artikel is onderdeel van de SustainaWeekly van 20 maart 2023