NL Update – 2023 was een zwak jaar voor de uitgaven van huishoudens
2023 was een zwak jaar voor de consumptie en uitgaven van huishoudens in Nederland. De zwakke consumptiecijfers zijn door het verlies aan koopkracht niet verwonderlijk. Naast inflatie spelen ook de renteverhogingen van de ECB een rol. Door hoge loonstijgingen, overheidsbeleid en de krappe arbeidsmarkt liep de consumptie beperkt terug. De vooruitzichten voor consumptie van huishoudens in het nieuwe jaar zijn gematigd positief.
Consumenten hebben vorig jaar pas op de plaats gemaakt. Dit is ook te zien in de stagnatie van de volumegroei van de binnenlandse consumptie. Het volume van de binnenlandse consumptie blijft daardoor steken op het niveau van april 2022.
Terugloop bestedingen niet verwonderlijk
De zwakke consumptiecijfers zijn niet verwonderlijk. Zo zien we het koopkrachtverlies door de hoge inflatie terug in de cijfers. Sinds het begin van 2023 loopt de groei van de consumptie terug. Daarnaast neemt het aantal woningtransacties af, naar verwachting met 5%. Aangezien verhuizen vaak een moment is dat gepaard gaat met veel consumptie – denk aan aanschaf van een nieuwe keuken, bank of TV – is dit negatief voor de consumptiecijfers. Tot slot merken consumenten de renteverhogingen van de ECB. Bijvoorbeeld via hogere uitgaven aan hypotheken. Sinds januari 2023 neemt de mediane maandelijkse hypotheekbetaling van huiseigenaren toe en er zit meer in de pijplijn. Aangezien huishoudens hun rentes veelal lang vastzetten, duurt het even voordat de stijgende hypotheekrente doorsijpelt. Een hoger hypotheekbedrag betekent dat er minder geld beschikbaar is voor consumptie. Door het beleid van de ECB blijven rentes ook dit jaar nog verhoogd, waardoor meer huishoudens aan hogere rentes blootgesteld worden.
Een zilveren randje
Ondanks deze factoren waren er ook wat zilveren randjes. Allereerst de historisch hoge loonstijgingen. Door de hoge inflatie in combinatie met de krappe arbeidsmarkt zag de loongroei een flinke toename; ook in de vorm van eenmalige uitkeringen. De cao-loongroei vlakt in de recente maanden af, maar cao’s zijn langer van kracht waardoor de piek een langere remweg kent.
Ten tweede zet(te) de overheid een stapje bij; ondanks de val van het kabinet en de opvolgende coalitievorming. Denk bijvoorbeeld aan het energieprijsplafond, of de energietoeslag voor de minima. Ook de minimumloonstijgingen van vorig jaar – 10,15% in januari en 3,13% in juli – werken door in het loongebouw. Ook aan het begin van dit jaar is het minimumloon en daaraan gekoppelde voorzieningen zoals de AOW weer omhoog gegaan, met 3,75%.
Daarnaast speelt de krappe arbeidsmarkt een rol. Doordat er veel banen beschikbaar zijn en ontstonden zijn er historisch veel mensen aan het werk; de arbeidsparticipatie is hoog. Dit betekent dat er meer nieuwkomers zijn met een inkomen en dat is positief voor consumptie; namelijk, voorheen hadden ze waarschijnlijk helemaal geen inkomen of een uitkering.
Gematigd positief vooruitzicht
De consumptievooruitzichten voor 2024 zijn ten opzichte van 2023 positiever. Daarom verwachten wij ook dat de consumptie gedurende 2024 licht aantrekt. Het sentiment is nog steeds in restrictief terrein (onder het nulpunt) maar verbetert ietwat. De inflatie zal in 2024 verder afzwakken, wat de reële inkomens doet stijgen. Ook de loongroei zet in 2024 door en de werkloosheid loopt beperkt op. Daarnaast helpt het overheidsbeleid mee om de koopkracht in 2024 te stutten. Zo werd er op Prinsjesdag en tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen onder andere besloten om de kind- en huurtoeslagen te verhogen en de accijnsverlaging voor brandstof te verlengen. In combinatie met de loonstijgingen gaan in 2024 naar verwachting alle huishoudens er in koopkracht op vooruit, zo volgt uit prognoses van het CPB. Alhoewel er cumulatief over 2022-24 bezien nog een koopkrachtverlies is, wordt dit geleidelijk verder ingelopen. Dit is positief voor de consumptie.
