Hoe raakt het Rusland-Oekraïne conflict de Nederlandse economie?

Het meest waarschijnlijke scenario is er een met voornamelijk prijsschokken voor gas en andere grondstoffen. In een negatiever scenario worden deze prijsschokken aangevuld met een aanbodschok van Russisch gas. Rusland reageert bijvoorbeeld op de sancties van het Westen door de gastoevoer naar Europa te stoppen of de gaslevering loopt door een andere reden spaak. Voor dit negatieve scenario werken we de gevolgen voor inflatie en groei uit. Op dit moment is dit scenario echter een stuk minder waarschijnlijk. Zie ook deze publicatie voor de gevolgen voor de wereldeconomie.

In deze publicatie beschrijven we eerst de verschillende kanalen van impact door het conflict of door sancties. Vanwege de veranderlijkheid van de situatie geven we nog geen nieuwe groeiramingen af voor het basisscenario. Om toch een gevoel te krijgen van de impact als het conflict verder escaleert doen we een grove inschatting van de inflatie en groei voor het negatieve scenario waarin de huidige prijsschokken gepaard gaan met een aanbodschok van Russisch gas.

Voornaamste kanaal is inflatie

Wat zijn de kanalen waarlangs de Nederlandse economie geraakt wordt? Het voornaamste kanaal is inflatie. Energieprijzen hebben recent de inflatie in Nederland flink opgedreven. Verdere escalatie kan daar nog een flinke schep bovenop doen. Energiemarkten hebben al een stevige reactie laten zien op het nieuws van de invasie. Zo steeg de olieprijs tot niveaus voor het laatst gezien in 2014 (inval in de Krim) en piekt de gasprijs opnieuw. De kans bestaat dat energie en olieprijzen voor langere tijd hoog blijven. In het geval van het stoppen van gasleveringen aan Europa betekent dit mogelijk zelfs het rationeren van energievoorraden. Dit alles betekent een hogere inflatie in Nederland, juist op een moment dat bedrijven en consumenten al een flinke stijging van de energierekening verwachten.

Naast een cruciale positie op het gebied van de uitvoer van energie heeft Rusland ook een dominante positie op andere grondstoffenmarkten. Hoewel de directe handelsbelangen van Nederland met Rusland beperkt zijn, speelt Rusland op 2 gebieden een rol van betekenis. Rusland (en Oekraïne) zijn belangrijke exporteurs van graan en kunstmest. Beide producten zijn belangrijk voor de voedselproductie. Mogelijk is daarom een effect van het conflict te zien op de voedingsprijzen. Naast graan en energie produceren Rusland en Oekraïne ook enkele specifieke grondstoffen die belangrijk zijn voor de industrie. Voorbeelden daarvan zijn palladium en titanium.

De gevolgen van hogere energie-, voedings- en industriële inputprijzen betekent uiteindelijk een verdere daling van de koopkracht. De particuliere consumptie krijgt hierdoor een tik. Energie-, voedings- en industriële goederenprijzen, de categorieën die mogelijk geraakt worden door het conflict, zijn namelijk ook juist de categorieën die de afgelopen maanden de inflatie hebben opgedreven. Andere gevolgen door verdere escalatie van het conflict zijn financiële verkrapping door onzekerheid met nadelige gevolgen voor de investeringen. Ook het buitenland zal te leiden hebben onder de onzekerheid en prijsschokken. Dit betekent ook dat de buitenlandse vraag lager kan uitvallen dan nu in ons basisscenario voorzien.

Impact van het scenario waarin gasleveringen opdrogen

Het negatieve scenario waarin verdere escalatie van het Oekraïneconflict leidt tot het stopzetten van gasleveringen aan Europa zullen de negatieve economische gevolgen groter maken. Een eerste inschatting op basis van dit negatieve scenario levert een stijging van de Nederlandse CPI-inflatie van ongeveer 1,5 procentpunt op in 2022 bovenop ons huidige basisscenario (3,7%). Dit cijfer is gebaseerd op de gevolgen van dit scenario voor de energieprijzen.

Eerste inschatting: ruim twee procentpunt minder groei uitgesmeerd over dit en volgend jaar

In het negatieve scenario dragen de verschillende kanalen ook bij aan een flink lagere bbp-groei. Een hogere inflatie betekent immers verder terugvallende koopkracht en daardoor een afzwakking van de private consumptie- en bbp-groei. Net als Nederlandse consumenten worden ook Europese huishoudens geconfronteerd met deze prijsdruk. Een afname van de vraag in het buitenland heeft ook gevolgen voor de ontwikkeling van de Nederlandse uitvoer. En zoals hierboven beschreven zet de onzekerheid als gevolg van het conflict ook een rem op de investeringen. Op basis van de aannames gedaan in dit negatieve scenario kan de groei eind 2023 ruim twee procentpunten lager uitvallen in vergelijking met ons basisscenario (2022 3,1% en 2023 1,9%).

Vanwege de grote onzekerheid en onduidelijkheid doen wij op dit moment nog geen aanpassingen aan ons basisscenario. De uitkomsten in deze publicatie geven een inzicht in de economische gevolgen van een negatief scenario waarin Russische gasleveringen naar Europa worden stilgelegd.