Het strategische spel met kritieke grondstoffen

• Het strategische spel van kritieke grondstoffen is open en bloot...

• De EU stelt doelen voor binnenlandse capaciteit en beperkt het aanbod uit één land tot 2030

• De EU heeft haar lijst van kritieke grondstoffen geactualiseerd en een lijst van strategische grondstoffen vrijgegeven

• De VS en het VK hadden dat al gedaan

• De aanpak van de VS en de EU is vergelijkbaar, maar het VK zet minder duidelijke doelen

De wedstrijd is begonnen om de wereld tegen 2050 koolstofvrij te maken. Er zijn bepaalde technologieën die cruciaal zijn om dit doel te bereiken. Deze technologieën zijn echter afhankelijk van een aantal grondstoffen waarvan de vraag snel toeneemt en de toeleveringsketens in bepaalde landen sterk geconcentreerd zijn. Sommige van deze materialen worden in relatief kleine hoeveelheden of als bijproduct van andere mijnbouwactiviteiten geproduceerd. Bij een groot aantal van deze mineralen domineert China de winning, de verwerking of in beide. Omdat landen zich steeds meer bewust worden van hun afhankelijkheid van de aanvoer van deze materialen, hebben zij strategieën bedacht om hun toekomstige aanvoer veilig te stellen. In dit verslag concentreren wij ons op wat kritieke grondstoffen zijn en welke maatregelen de eurozone, de VS en het VK hebben genomen om de aanvoer veilig te stellen.

EU-strategie voor kritieke grondstoffen

Op 16 maart 2023 publiceerde de EU de Wet inzake kritieke grondstoffen. De Commissie stelde een reeks maatregelen voor om de toegang van de EU tot een veilige, gediversifieerde, betaalbare en duurzame voorziening van kritieke grondstoffen te waarborgen. De EU hanteert een methodologie om ‘criticaliteit’ vast te stellen op basis van twee belangrijke criteria: economisch belang (Economic Interest, EI) en aanbodrisico (Supply Risk, SR). De EU heeft 34 grondstoffen gedefinieerd als kritieke grondstoffen (zie de tabel aan het einde van deze analyse). Binnen deze lijst zijn sommige kritieke grondstoffen gedefinieerd als strategische materialen omdat zij worden beschouwd als cruciaal voor technologieën die belangrijk zijn voor de groene en digitale ambities van Europa, maar ook voor defensie- en ruimtevaart-toepassingen. Lithium en titanium zijn hier voorbeelden van. Lithium wordt gebruikt voor batterijen in elektrische voertuigen en voor opslag van energie. Titaanmetaal wordt gebruikt in de ruimtevaart en defensie. In de lijst van 34 grondstoffen staan drie materiaalgroepen zoals platinagroep-metalen (PGM), zware zeldzame aardelementen (HREE) en lichte zeldzame aardelementen (LREE).

De EU stelt duidelijke streefcijfers vast voor de binnenlandse capaciteit in de toeleveringsketen voor strategische grondstoffen en voor de diversificatie van het aanbod in de EU tegen 2030. Deze streefcijfers zijn vastgesteld als percentage van het jaarlijks verbruik dat tegen 2030 nodig is:

• 10% van het jaarlijkse verbruik van de mineralen moet in Europa worden gewonnen,

• 40% van het jaarlijkse verbruik van verwerkte materialen moet tegen 2030 uit Europa komen,

• 15% van het jaarlijkse verbruik moet tegen 2030 afkomstig zijn van recycling.

Bovendien mag niet meer dan 65% van het jaarlijkse verbruik in de EU van elke strategische grondstof in elk relevant stadium van de verwerking uit één land afkomstig zijn. Momenteel is China de belangrijkste leverancier van 21 kritieke grondstoffen van de EU, waaronder strategische grondstoffen.

De EU zal de volgende stappen ondernemen om deze doelstellingen te bereiken. Om te beginnen zal de EU de administratieve lasten verlichten en de vergunningsprocedures voor kritieke grondstoffenprojecten in de EU vereenvoudigen. Geselecteerde strategische projecten zullen namelijk profiteren van steun voor toegang tot financiering en kortere vergunningsperioden (24 maanden voor winningsvergunningen en 12 maanden voor verwerkings- en recyclingvergunningen). Daarnaast zullen de lidstaten ook nationale programma's voor de exploratie van geologische bronnen moeten ontwikkelen. Bovendien voorziet de nieuwe wet in toezicht op de toeleveringsketens van kritieke grondstoffen en in de coördinatie van strategische grondstoffenvoorraden tussen de lidstaten. Voorts zullen de lidstaten nationale maatregelen moeten aannemen en uitvoeren om de inzameling van afval dat rijk is aan kritieke grondstoffen te verbeteren en ervoor te zorgen dat dit afval wordt gerecycleerd tot secundaire kritieke grondstoffen. Producten die permanente magneten bevatten, zullen moeten voldoen aan circulariteitseisen en informatie moeten verstrekken over de recycleerbaarheid en het gerecycleerde gehalte. Ten slotte zal de EU haar wereldwijde betrokkenheid bij betrouwbare partners moeten versterken om investeringen te ontwikkelen en te diversifiëren, de stabiliteit in de internationale handel te bevorderen en de rechtszekerheid voor investeerders te versterken. De EU zal met name streven naar wederzijds voordelige partnerschappen met opkomende markten en ontwikkelingseconomieën, met name in het kader van haar "Global Gateway"-strategie. De EU zal investeren in onderzoek, innovatie en vaardigheden.

De voorgestelde verordening zal door het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie worden besproken en goedgekeurd voordat zij wordt aangenomen en in werking treedt.

Amerikaanse Inflation Reduction Act

De VS hadden al acties ondernomen om te proberen de levering van kritieke grondstoffen veilig te stellen. Op 16 augustus 2022 werd de Inflation Reduction Act (IRA) ondertekend. De 370 miljard dollar aan investeringen van de IRAzullen de energiekosten voor gezinnen en kleine bedrijven verlagen, investeringen versnellen in schone energieoplossingen in elke sector van de economie, de toeleveringsketens voor alles van kritieke mineralen tot efficiënte elektrische apparaten versterken en goedbetaalde banen en nieuwe economische kansen voor werknemers creëren.

In het kader van het in de wetgeving opgenomen belastingvoordeel voor geavanceerde productie komen mijnbouwbedrijven die één van de in het wetsvoorstel genoemde kritieke grondstoffen delven, in aanmerking voor een belastingvoordeel van 10% van de productiekosten van dat mineraal. De mineralen moeten aan specifieke zuiverheidsniveaus voldoen om voor het belastingvoordeel in aanmerking te komen. Om aan de eis van de IRA inzake kritische mineralen te voldoen, moet ten minste 40% van de waarde van de kritische grondstoffen in de batterij van het voertuig "worden gewonnen of verwerkt in een land waarmee de Verenigde Staten een vrijhandelsovereenkomst hebben gesloten" of "worden gerecycleerd in Noord-Amerika". Het vereiste percentage zou geleidelijk stijgen tot 80% in 2027. Voertuigen die aan deze eis voldoen, zouden vervolgens een belastingvoordeel van 3.750 dollar ontvangen, op voorwaarde dat zij anderszins in aanmerking komen als een "schoon voertuig" zoals gedefinieerd in de IRA. Een soortgelijke regel in de IRA voorziet in een extra belastingvoordeel van 3.750 dollar als ten minste 50 procent van de onderdelen van de batterij in Noord-Amerika is vervaardigd of geassembleerd (oplopend tot 100 procent in 2029). Een overzicht van de in de IRA gedefinieerde kritieke metalen is opgenomen in de tabel aan het einde van het rapport.

Britse strategie voor kritieke grondstoffen

Ook het VK heeft een strategie bedacht om de levering van kritieke grondstoffen veilig te stellen. Op 13 maart 2023 bracht de Britse regering haar beleidsdocument uit: Resilience for the future: The UK's Critical Minerals Strategy. De Britse regering volgt een soortgelijke aanpak als die van de VS en de EU. Zij heeft een lijst van kritieke grondstoffen opgesteld. Zij definieert kritieke grondstoffen als mineralen met een grote economische kwetsbaarheid en een hoog mondiaal leveringsrisico. Deze kritieke grondstoffen zijn niet alleen van levensbelang voor de economie, maar worden ook geconfronteerd met grote risico's voor hun voorzieningszekerheid. De strategie moet de groei van de binnenlandse capaciteit van het VK versnellen, meer samen te werken met internationale partners en de internationale markten te versterken om ze responsiever, transparanter en verantwoordelijker te maken. Het VK heeft nog geen doelstellingen vastgesteld zoals de EU en de VS hebben gedaan.

Lijsten van kritieke grondstoffen

Kritieke grondstoffen zijn materialen waarvan de winning en/of verwerking vaak geconcentreerd is in een gebied/land, die moeilijk te ontginnen zijn en waarnaar veel vraag is voor de gebruikte producten en voor de technologieën die cruciaal zijn voor de vermindering van de CO2-uitstoot. De EU, het VK en de VS hebben afzonderlijke lijsten van kritieke grondstoffen opgesteld. De EU heeft zelfs een aparte lijst van strategische grondstoffen. Dit zijn de groene kruisjes in de hierna volgende tabel.

De lijsten vertonen veel overeenkomsten, maar er zijn ook verschillen. Om met de overeenkomsten te beginnen. De VS, de EU en het VK definiëren vaak dezelfde grondstoffen als kritiek. Bovendien kunnen zij specifieker zijn over de zeldzame aardelementen, maar deze worden voor alle drie de landen als kritiek aangemerkt. Er zijn ook een aantal verschillen. Zoals gezegd worden zeldzame aardelementen in verschillende details genoemd. De VS hebben de meeste details verstrekt. De VS noemen de afzonderlijke zeldzame aardelementen, terwijl de EU ze opsplitst in zware en lichte zeldzame aardelementen en het VK ze groepeert in één groep zeldzame aardelementen.

Een ander verschil is dat sommige grondstoffen voor één van de landen als kritiek worden beschouwd, maar niet voor de andere landen. Dit verschil kan het gevolg zijn van binnenlandse winnings- en verwerkingscapaciteit, maar ook van minder vraag naar een bepaalde technologie waarbij een bepaald materiaal wordt gebruikt. Zo is indium voor het Verenigd Koninkrijk een kritisch metaal dat wordt gebruikt in touchscreens, flatscreen-tv's en zonnepanelen, terwijl het mineraal niet op de lijst van de EU en de VS staat. In het geval van de EU is indium van de lijst geschrapt omdat de binnenlandse productie van de EU de behoeften van de EU grotendeels dekt. Een ander voorbeeld is dat de VS cesium op hun lijst hebben staan, dat wordt gebruikt als boorvloeistof en om optisch glas te maken, terwijl de EU en het VK het niet op hun lijst hebben staan. Bij wijze van disclaimer vermeldde de EU dat alle grondstoffen, ook al worden zij niet als kritiek aangemerkt, belangrijk zijn voor de Europese economie en dat een bepaalde grondstof en de beschikbaarheid ervan voor de Europese economie derhalve niet mag worden verwaarloosd alleen omdat zij niet als kritiek wordt aangemerkt.

Conclusie

Het strategische spel om de aanvoer van kritieke grondstoffen veilig te stellen was al aan de gang, maar is duidelijker en vastberadener geworden. China is hierin ver gevorderd en de VS, het VK en de EU proberen hun achterstand in te lopen om de aanvoer van deze grondstoffen veilig te stellen en hun economieën en industrieën te ondersteunen. Deze grondstoffen zijn ook cruciaal in de technologieën om de wereld tegen 2050 koolstofvrij te maken. Een groter binnenlands aanbod en meer recycling zullen de afhankelijkheid verminderen, maar sommige materialen kunnen eenvoudigweg alleen op bepaalde plaatsen in de aardkorst worden gevonden. De vraag is of de reserves van deze grondstoffen ooit voldoende zullen zijn om de wereld koolstofvrij te maken. Wij denken van niet met de huidige technologieën. Het is dus een wedstrijd om de reserves veilig te stellen en een goede strategische positie in te nemen zolang er geen belangrijke doorbraken zijn in technologieën die leiden tot een aanzienlijk lagere vraag naar deze materialen. Sommige technologieën zouden er zelfs toe kunnen leiden dat er geen vraag is naar een grondstof dat momenteel als kritiek of van strategisch belang wordt beschouwd. Een voorbeeld is kobalt. Als de batterijtechnologie vooruitgaat en nieuwe batterijen geen kobalt meer nodig hebben, zal de vraag naar dit kritische grondstof bijna verdwijnen.

Dit artikel maakt deel uit van de SustainaWeekly van 27 maart 2023