Wereldhandel: groei vertraagt, onevenwichtigheden nemen af

PM: Dit artikel is eerder gepubliceerd in globe, vakmagazine voor internationaal ondernemen van evofenedex.

De wereldhandel wordt vanaf 2020 sterk beïnvloed door het verloop van de pandemie. Dit jaar wordt het post-pandemisch herstel van de wereldhandel vooral bedreigd door het conflict in Oekraïne. Door de sterke wereldwijde stijging van de inflatie en de scherpe reactie van centrale banken daarop komt de mondiale groei onder druk. Dit raakt ook de wereldhandel.

Pandemie zorgt voor grillig verloop van de wereldhandel

De wereldhandel laat de afgelopen jaren een volatiele ontwikkeling zien, die sterk is beïnvloed door het verloop van de coronapandemie. Het wereldhandelsvolume (volgens de CPB-index) kreeg een enorme knauw tijdens de oorspronkelijke covid-19 schok begin 2020, toen eerst de mondiale productie- en handelsgrootmacht China op slot ging en vervolgens de rest van de wereld. De daling van de CPB-index die toen optrad was vergelijkbaar met die tijdens de mondiale kredietcrisis (GFC) een jaar of tien eerder. Al gedurende het eerste coronajaar 2020 vond echter een fors herstel plaats, dankzij het snel op orde brengen van de productie in China en een door overheidsbeleid ondersteund vraagherstel in de westerse wereld. In oktober 2020 was de CPB-index al weer terug op het niveau van vóór de coronaschok. Na dit sterke terugveren van het wereldhandelsvolume in het eerste coronajaar kwam er in 2021 wat de klad in, met onder andere de uitbraak van de Deltavariant die tot nieuwe lockdowns leidde. Dankzij het basiseffect vanuit het eerste coronajaar groeide de wereldhandel op jaarbasis in 2021 echter met maar liefst 10%.

2022: Oorlog in Oekraïne en nieuwe lockdowns in China

Eerder dit jaar vormden de oorlog in Oekraïne en de hernieuwde lockdowns in China als gevolg van de Omicronvariant (met ‘s werelds grootste havenstad Shanghai in een lockdown van vijf weken) serieuze uitdagingen voor de wereldhandel. Vooralsnog is de schade die daaruit is voortgevloeid veel minder ten opzichte van de klap na de initiële Covid-19 schok. Hoewel de handel tussen Rusland en het Westen is stilgevallen en Rusland een zeer belangrijke speler is op de markten voor energie en andere grondstoffen, is de positie van Rusland in de internationale handel van goederen bescheiden. Bovendien slaagde China er dit jaar opnieuw redelijk snel in om knelpunten in de productie en het transport op te lossen. Intussen bleef de vraag vanuit de westerse landen aanvankelijk op peil, mede dankzij een herstel uit eerdere lockdowns en ondersteunend overheidsbeleid. Al met al lag de groei van de wereldhandel over de eerste zeven maanden van dit jaar op een bovengemiddeld tempo van circa 4,5%.

Vooruitzichten verslechteren door mondiale inflatiegolf en scherpe verkrapping monetair beleid

Toch verslechteren de vooruitzichten voor de wereldhandel snel. De wereldeconomie kampt momenteel met een torenhoge inflatie, voor een belangrijk deel (met name in Europa) een gevolg van gestegen energieprijzen door de escalatie van spanningen met en het stopzetten van de energiestromen vanuit Rusland. Hierdoor is het besteedbaar inkomen flink geraakt en het consumenten- en producentenvertrouwen aangetast. Bovendien reageren centrale banken sterk op de hoge inflatie. De Fed en de ECB hebben dit jaar de beleidsrente al met 300 respectievelijk 200 basispunten verhoogd en we verwachten de komende maanden nog verdere renteverhogingen, zowel in de VS (125 bp) als in de eurozone (50 bp). Hoewel Europese overheden momenteel de gevolgen van hoge gas- en andere energieprijzen op de koopkracht van huishoudens trachten te compenseren, verwachten we toch een recessie in de eurozone eind 2022/begin 2023. Ook voor de VS verwachten we een (milde) recessie. Tegelijkertijd wordt in China het herstel van de lockdown-gerelateerde krimp in het tweede kwartaal beperkt door aanhoudende tegenwind vanuit streng Covid-19-beleid en problemen in de vastgoedsector. Ook zijn de spanningen tussen China en de VS over Taiwan en technologie weer opgelaaid, en heeft de VS een verbod op de verkoop van geavanceerde halfgeleiders en gerelateerde machines aan China afgekondigd. Al met al denken we dat de mondiale groei flink afkoelt. Dat raakt uiteraard de wereldhandel. De daling van de exportcomponent van de mondiale inkoopmanagersindex (tot flink onder het neutrale niveau van 50) is daar een voorbode van.

Onevenwichtigheden vraag/aanbod nemen weer af: levertijden verbeteren, vrachttarieven dalen

De afgelopen jaren werd de wereldhandel vanwege de pandemie regelmatig verstoord door problemen aan de aanbodkant, zoals bijvoorbeeld de sluiting van terminals in enkele Chinese havens. Onevenwichtigheden tussen het mondiale aanbod en de vraag naar goederen werden daarnaast versterkt door een verschuiving in de mondiale vraag van diensten naar goederen tijdens de pandemie, maar ook als gevolg van stimulerend monetair en begrotingsbeleid. Dit alles kwam onder meer tot uiting in langere wachttijden voor het lossen van containerschepen, oplopende levertijden in mondiale productieketens en een flinke stijging van vrachttarieven in het containervervoer.

Wij hebben een index ontwikkeld voor het meten van dit soort knelpunten en van mondiale onevenwichtigheden in het aanbod van en de vraag naar goederen. Deze index liet in de loop van 2021 een sterke toename zien, daarmee de toegenomen onevenwichtigheden tussen vraag en aanbod illustrerend. De laatste maanden wijst deze index echter op een sterke vermindering van deze onevenwichtigheden, niet in de laatste plaats door een sterke afkoeling aan de vraagkant. Zo laten de levertijden de laatste maanden duidelijk verbetering zien. De containertarieven zijn ten opzichte van de piek in het najaar van 2021 inmiddels weer met circa 70% gedaald, al liggen ze momenteel nog ruim twee keer boven het gemiddelde niveau van het laatste jaar vóór de pandemie (2019). De verbeteringen op dit vlak kunnen de pijn van een afzwakkende wereldhandel voor exporteurs en importeurs een beetje verlichten en bovendien helpen om de inflatoire spiraal, die de wereld momenteel in zijn greep heeft, iets af te remmen.