Transitiegrondstoffen in de vuurlinie
Thierry Breton, Europese Commissaris voor de Interne Markt, maakt zich zorgen. En terecht. Hij zei onlangs namelijk dat ‘…zonder een strategische benadering voor de ontwikkeling van meer primaire en secundaire grondstoffencapaciteit in Europa, er geen groene en digitale transitie mogelijk is’. Het probleem is al wat langer bekend, zonder dat er flinke stappen zijn gezet. Jammer dat een schok in het systeem – in dit geval de Russische inval in Oekraïne – de boel pas in beweging zet.
Schaarse en strategische grondstoffen
De uitputtingsproblematiek werd aangestipt in de jaren 70 van de vorige eeuw. In 1972 waarschuwde de Club van Rome namelijk al voor de eindigheid van onze natuurlijke hulpbronnen. De conclusies van toen zijn nu relevanter dan ooit.Grondstoffen worden alleen maar schaarser. Dit maakt ze dus waardevoller en ook steeds strategischer. Daarmee zijn er vanuit milieu-, economisch en protectionistisch oogpunt voldoende redenen om er vanuit te gaan dat ook de komende jaren sturing vanuit overheden nog veel invloed gaat hebben op de prijsvorming. De flink hogere prijzen van veel grondstoffen gaat namelijk voor meer zogenoemd resource nationalism (ofwel grondstofnationalisme) van de grondstofrijke landen zorgen. De recente spurt in industriële metaalprijzen en de sterk gestegen olie-, gas- en ook graanprijzen dit jaar maken de bodemschatten voor deze landen immers een stuk waardevoller. De bodemschatten worden een bron voor de grondstofrijke landen met moeilijk te dichten gaten in de begroting. Dit gebeurt dan vaak via hogere belastingdruk, veranderingen in contractuele voorwaarden en striktere regelgeving. De overheidsmaatregelen creëren zo indirect een situatie waarbij het aanbod op den duur niet meer kan voorzien in de vraag. Het heeft meer prijsbewegingen tot gevolg en zorgt ook nog eens voor onzekerheid in de toeleverketen voor bedrijven die sterk afhankelijk zijn van de grondstoffen in hun productieproces.
Sterk stijgende prijzen
In 2021 waarschuwde het Internationaal Energieagentschap (IEA) voor de grote uitdagingen wat betreft de beschikbaarheid van transitiegrondstoffen. Een recent rapport genaamd Metals for Clean Energy van de Katholieke Universiteit van Leuven laat nogmaals zien dat dit een groot probleem is. De energietransitie vereist namelijk een veel grotere aanvoer van veel metalen die nodig zijn om klimaatneutraliteit te bereiken tegen 2050. Want de groei van de vraag naar koolstofarme technologieën zet zich de komende decennia voort. En het zijn geen misselijke groeicijfers. De gemiddelde jaarlijkse groei van de vraag naar zonnepanelen, windturbines, geothermische systemen en energie-opslagtechnieken ligt tussen de 10 en 20%. Met dergelijk hoge groeicijfers van de vraag naar koolstofarme technologieën is het niet vreemd dat de grondstofprijzen voor het maken ervan voorlopig relatief hoog blijven. Zeker op het moment dat de beschikbaarheid van de metalen en mineralen ook nog eens onder druk staat. Voor de EU is dit waarschijnlijk het grootste obstakel, aangezien het continent weinig zelfvoorzienend is in veel van deze metaalmarkten. Er is nog net geen paniek bij Thierry, maar het is duidelijk dat de zorgen zeer groot zijn. Voor de lange termijn zal investeren in meer recyclingcapaciteit waarschijnlijk het meeste opleveren voor de EU.