ESG & Economie - Gasverbruik ligt sinds energiecrisis structureel lager

Om de klimaatdoelen te halen speelt elektrificatie met een schone energiemix een belangrijke rol in Europa. Daarvoor is een groter aandeel hernieuwbare energie (zoals energie via zon en wind) in het elektriciteitsnet een vereiste. In de transitie daarnaartoe blijven echter voorlopig bronnen (zoals gasgestookte energieopwekking) ook nog belangrijk. In Nederland is het aandeel van hernieuwbare energiebronnen weliswaar aan de winnende hand, maar de hoeveelheid gas dat wordt verbruikt in Nederland is nog steeds fors. Het is daarmee een significante veroorzaker van de uitstoot van broeikasgassen. In deze korte analyse nemen specifiek het gasverbruik in Nederland onder de loep. We bekijken wat de trends zijn van het gasverbruik in relatie tot historische trends en wat de ontwikkelingen in de belangrijkste gasverbruikende sectoren zijn. Tot slot gaan we in op de relatie tussen gasverbruik en de uitstoot van broeikasgassen.

Gasverbruik naar sectoren

Niet alle fossiele brandstoffen kunnen over één kam worden geschoren. Zo is de koolstofvoetafdruk van olie en steenkool veel groter dan die van gas. Dan is het gunstiger om de verbranding van olie en kolen in de elektriciteitsmix te vervangen voor de verbranding van gas, zolang volledige inzet van hernieuwbare energie nog geen optie is. Het is geen ideale oplossing, want de uitstoot van broeikasgassen is nog steeds significant. Het is daarom beter om in een hoger tempo het aandeel van hernieuwbare energiebronnen te blijven verhogen. En daarnaast is het ook vanuit economisch en strategisch oogpunt (in geopolitieke context) zinvol om minder gas te verbruiken en te importeren.

Uit bovenstaande linker figuur komt naar voren dat het verbruik van gas in de afgelopen twee tot drie jaar (zie groene lijn) gemiddeld lager ligt dan in de periode 2019-2021 (zie gele stippellijn). Door de inval van Rusland in Oekraïne (februari 2021) en de daaropvolgende energiecrisis (2022-2023) heeft er een rationalisatie in het gasverbruik plaatsgevonden. De hogere gasprijs is voor veel bedrijven een stimulans geweest om het gasverbruik af te bouwen en in het productieproces efficiency-maatregelen te treffen. Daarnaast heeft ook de verdere toename van het aandeel hernieuwbare energiebronnen geholpen in de afname van het verbruik van gas.

De pieken in het totale gasverbruik liggen afwisselend in december of januari van elk jaar. Dit is sterk afhankelijk van de weersomstandigheden en de buitentemperatuur. Bij lagere temperaturen neemt de vraag naar warmte – en dus gas – toe, wat vooral zichtbaar is bij de trend in het gasverbruik van woningen. Bij andere sectoren is dit patroon ook voor een deel zichtbaar. Alleen in de industrie is de trend iets stabieler. Dit komt doordat aardgas bijna het hele jaar door ook in productieprocessen wordt gebruikt, en niet alleen voor verwarming.

In 2024 is het totale gasverbruik met 1% gestegen. Alleen in de elektriciteitssector ligt het gasverbruik op jaarbasis lager dan in 2023 en wel met 8%. In de overige sectoren is het gasverbruik in 2024 toegenomen. In de industrie steeg het gasverbruik met 9%. Alleen in de bouwmaterialen- en de voedingsmiddelenindustrie is het gasverbruik afgenomen met gemiddeld 6%. In alle andere industriële subsectoren nam het gasverbruik toe met gemiddeld 14%. Bij woningen steeg het verbruik met 3% en in de agrarische sector is het gasverbruik met 5% toegenomen, vooral door de inzet van warmtekrachtinstallaties in de glastuinbouw. Dit alles wijst erop dat de genomen maatregelen in 2022-2023 in veel sectoren enigszins zijn afgezwakt, hoewel het verbruik nog steeds structureel lager is dan vóór de energiecrisis.

Gasverbruik en BKG-emissies

In 2024 was circa 22% van het totale gasverbruik bestemd voor woningen. Dit betekent dat ruim driekwart van het totale Nederlandse aardgasverbruik voor rekening komt van economische activiteiten. Het grootste deel hiervan wordt verbruikt door de industrie (met een aandeel van 37%), gevolgd door de energievoorziening (met ruim 22% aandeel). Op enige afstand volgt de agrarische sector met een aandeel van 11% in het totale verbruik door sectoren. De drie sectoren samen – industrie, energievoorziening en agrarisch – zijn goed voor zo’n 90% van het gasverbruik door Nederlandse bedrijven in sectoren.

In 2022 is aanzienlijk minder gas verbruikt dan in 2021, met name door de schok van de oorlog in Oekraïne en de daaropvolgende energiecrisis. Er werd dat jaar 31.000 miljoen m3 gas verbruikt en dit is volgens het CBS het laagste niveau sinds 1972. Vooral het verbruik van grote industriële bedrijven en huishoudens nam scherp af om zo te kunnen besparen op kosten. Na 2022 neemt het gasverbruik licht af en stabiliseert vervolgens in 2023 en 2024. Het verbruik van gas ligt over de periode 2022-2024 gemiddeld 27% lager dan het gasverbruik over de periode 2019-2021.

Het totale verbruik van aardgas heeft een verband met de uitstoot van broeikasgassen, maar dat verloopt niet één-op-één. Ook de verbranding van motorbrandstoffen heeft veel uitstoot van broeikasgassen tot gevolg. Terwijl de totale emissies van broeikasgassen in 2023 nog een daling lieten zien van 7% ten opzichte van 2022, vlakt de afname in 2024 af naar -2%. De totale gasconsumptie nam in 2023 met 5% af en liet vervolgens in 2024 een stijging zien van 1%. In 2025 wordt door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) verwacht dat de productie in de industrie en de glastuinbouw weer toeneemt. Op het moment dat de gasprijzen echter relatief laag liggen zal daarmee ook het verbruik van gas kunnen toenemen in deze sectoren, met meer uitstoot van broeikasgassen tot gevolg. Huishoudens kunnen ook weer iets meer gaan stoken bij lagere gasprijzen, maar door de genomen duurzaamheidsmaatregelen en de rationalisatie in het gasverbruik, zal de toename minder significant zijn. Daarmee blijft de hoogte van de gasprijs een belangrijke drijfveer voor de trends in het gasverbruik.