Column: Zonnepanelen komen in kwaad daglicht te staan
Meer en meer zonnepanelen aanbidden de stralende zon. Want de belangstelling voor zonne-energie is mondiaal de afgelopen jaren exponentieel toegenomen. Maar dit komt met een keerzijde, die langzaam maar zeker mondiaal de sector gaat overschaduwen. Want met de sterke groei van het aantal zonnepanelen naderen we snel een omslagpunt, waarbij een ongekende hoeveelheid ‘afval’ op ons afkomt. Veel van de gebruikte en afgedankte panelen belanden nu nog op de stortplaats, want een goede recycle-infrastructuur voor zonnepanelen hebben veel landen nog niet.
Zonnekoning Nederland
Nederland doet goed mee in de top van de mondiale zonnepaneelcompetitie. Met 3,5 zonnepanelen per inwoner staan we op positie 1 sinds begin dit jaar en hebben we Australië ingehaald, aldus het Solar Trendrapport 2024 van Dutch New Energy Research (DNE Research). De groei van het aantal zonnepanelen is de laatste jaren sterk geweest. In tien jaar tijd (2013-2023) is het aantal installaties bij woningen met 1.664% toegenomen en bij bedrijven met 1.155%. En vorig jaar nam zowel het aantal installaties als het opgestelde vermogen toe met 22% op jaarbasis. Indrukwekkende cijfers allemaal. Maar sinds eind vorig jaar stokt de groei en neemt de onrust toe.
Zo is het aantal nieuwe contracten in de afgelopen tien maanden zeer sterk afgenomen, met mogelijk meer faillissementen op termijn tot gevolg. Want onduidelijkheid over de terugleververgoeding voor stroom aan het net voedt de onzekerheid. Afgelopen februari nog stemde de Eerste Kamer tegen plannen om een einde te maken aan de terugleververgoeding. Eindelijk duidelijkheid, zou je denken. Maar nee, plots en tot veler verbazing kondigde het nieuwe kabinet in het hoofdlijnenakkoord aan dat ze het systeem toch gaat schrappen en wel per 1 januari 2027. Een zeer verrassende stap die de behoudendheid alleen maar groter heeft gemaakt bij consumenten. Van de exponentiele groei in de afgelopen jaren hebben velen geprofiteerd, maar deze sterke groei brengt ook een nieuwe uitdaging die niet lang meer op zich laat wachten.
Levensduur
Veel landen begonnen relatief vroeg met het opnemen van zonne-energie in de nationale energiemix. Dat begon zo ongeveer vanaf de jaren 2000 steeds serieuzer te worden en groeide daarna explosief. De meeste van die zonnepanelen gaan zo’n 25-30 jaar mee. In landen met warmere klimaten, zoals in Azië, gaan de panelen echter een paar jaar eerder met pensioen. We kunnen er dus vanuit gaan dat in de komende vijf jaar het aantal versleten zonnepanelen sterker gaat toenemen. En je kunt er vergif op innemen dat dit aantal over tien jaar tot vijftien jaar nog veel sneller gaat stijgen. Het zal niet zo exponentieel gaan zoals de groei in het begin van de nieuwe installaties, maar hard gaat het wel. Deze afgedankte panelen kun je vervolgens niet allemaal naar de stortplaats brengen, want dan is de milieuwinst netto nul of zelfs negatief.
De Australian Centre of Advanced Photovoltaics kwam in maart 2024 met een rapport over end-of-life-management van zonnepanelen. Het rapport benadrukt dat het belangrijk is dat gebouwd wordt aan een duidelijke infrastructuur om zonnepanelen eenvoudiger te kunnen recyclen. Het belangrijkste hierbij is volgens de opstellers dat een partij in de keten financieel verantwoordelijk wordt gemaakt voor de verwijdering en verwerking van de afgedankte panelen. Dit kan de fabrikant van zonnepanelen zijn, maar ook de verkoper en/of installateur. Recycling is nuttig, want dat leidt tot minder afval op de stortplaats, het versterkt de circulaire economie en het creëert bovendien banen. Een andere oplossing is dat slim nagedacht wordt over het ontwerp van zonnepanelen. Dit betekent concreet dat geïnvesteerd wordt in proefprojecten om te achterhalen wat de beste manier is om zonnepanelen zo te ontwerpen, dat ze aan het einde van hun levensduur veel makkelijker te recyclen zijn. En je kunt natuurlijk ook recycling van zonnepanelen verplicht stellen en/of het niet recyclen ‘bestraffen’ of het recyclen belonen. Want hoe complex het recycleproces ook mag zijn, zonnepanelen zijn uiteindelijk een rijke bron van veel nuttige herbruikbare materialen. Het wordt dus hoog tijd om het recyclen en de infrastructuur daaromheen in het zonnetje te zetten.