Column: Schroothoop EU
De grootste puzzel die de staalsector de komende jaren moet oplossen gaat over duurzaam staal. Meer staalschroot in plaats van ijzererts speelt hier een belangrijke rol. De transitie naar op grotere schaal produceren van emissievrij staal moet echter het liefst zonder verlies van concurrerend vermogen. Het is een immense en vooral complexe klus. Het is vergelijkbaar met een puzzel van 1.500 stukjes met een foto van alleen maar grijs plaatstaal. Het duurt dus wel even voordat die is gelegd. Sterker nog, het lijkt erop dat alleen de randen van deze puzzel nog maar net klaar zijn.
Tegenstrijdig EU-beleid
Het streven naar een circulaire economie is één van de prioriteiten van de Europese Commissie (EC). De paraplu is hier ‘brede duurzame ontwikkeling’ in het algemeen. Het betreft het besparen van energie, verminderen van de uitstoot van broeikasgassen (BKG) en het helpen voorkomen van onomkeerbare schade aan de aarde. Dit kan door waardevolle grondstoffen zo lang mogelijk in de keten te houden. En wanneer bijvoorbeeld bij de staalproductie het ijzererts wordt vervangen door schroot uit recycling, dan kan zo circa 60% CO2 worden bespaard, aldus de European Recycling Industry Confederation (EuRIC). Maar soms staat het beleid van de EU haaks op deze doelstellingen.
De EC heeft namelijk plannen in voorbereiding om gratis CO2-rechten uit te delen. De toewijzing van die gratis rechten gaat over de periode 2026-2030. De gratis rechten worden naar verwachting eerder gegeven aan die sectoren met een hoog koolstofweglekrisico. Dit risico ontstaat als de overheid nieuw en vaak strenger klimaatbeleid formuleert of optuigt en bedrijven daarop vervolgens mogelijk ongewenste actie gaan ondernemen. Dit kan bijvoorbeeld het verplaatsen van productiefaciliteiten zijn naar een locatie buiten de EU. Dan is een deel van de productie buiten het bereik van de strengere EU klimaatwetgeving en kan de uitstoot van broeikasgassen in het minder strenge gastland gewoon doorgaan. Misschien goed voor het bedrijf, maar jammer voor het milieu.
Usual suspect
De staalsector staat ook op de weglekrisicolijst. De productie van staal heeft in de ogen van de EC een groter risico om naar het buitenland te worden verplaatst vanwege het koolstofprijsbeleid van de EU. Want strenger beleid verhoogt vaak de productiekosten voor staalproducenten, die toch al veel moeite hebben om te concurreren met landen waar geen strikt klimaatbeleid heerst, zoals in China en India. Uit mondiale concurrentieoverwegingen zijn die ‘tijdelijke’ gratis emissierechten dus deels te vergoelijken. Inderdaad ‘tijdelijk’, want per 2034 loopt het systeem met gratis BKG-emissierechten in de EU af en gaan we over op het koolstofgrensaanpassingsmechanisme (CBAM).
Het is daarmee niet vreemd dat Europese recyclers hun bezorgdheid uiten over deze EC plannen en de gratis CO2-rechten voor de staalsector, aldus een artikel op . De recyclers zijn namelijk van mening dat dit nadelig uitpakt voor de vraag naar staalschroot ten opzichte van de vraag naar ijzererts. Want met de gratis emissierechten zijn er voor staalproducenten minder prikkels om hun productieproces om te katten naar een proces geschikt voor meer staalschroot.
Hoop op meer schroot in de EU
Beide kampen hebben belangen. Iedereen is het er echter ongeveer wel over eens dat het streven naar een groene staalsector prioriteit verdient, want de BKG-emissies van de staalsector drukt een zware stempel op het totaal. Maar je wilt in het proces daarnaartoe niet dat de continuïteit van EU-bedrijven in de sector op het spel komt te staan. Dit maakt het geheel een complex dilemma.
Toch is de kans op meer schroot in de EU groot. Het is inmiddels een kritieke grondstof en een onmisbaar ingrediënt om alle Europese klimaatambities waar te maken. Dus zolang er een groene EU agenda is, blijven hergebruik en recycling speerpunten. We moeten in de staalsector alleen wat meer geduld hebben. Geduld is uiteindelijk een schone zaak, precies wat we willen.