NL Update – Drie kwartalen van krimp, de recessie zet door
Vanochtend zijn de bruto binnenlands product (bbp) cijfers van de Nederlandse economie voor het derde kwartaal gepubliceerd. De Nederlandse economie is in omvang in het derde kwartaal met 0,2% afgenomen ten opzichte van een kwartaal eerder. De krimp was iets sterker dan door ons verwacht (-0,1% k-o-k). De economie is nu voor het derde kwartaal achtereenvolgend gekrompen waardoor de economie in recessie blijft.
Handel en investeringen in mineur
De -0,2% k-o-k werd gedreven door een sterke terugval in investeringen (-1,8% k-o-k). Ook de handelsactiviteit nam af, zowel de uitvoer (-1,6% k-o-k) als de invoer (-2,3% k-o-k). Omdat de invoer nog sterker terugviel dan de uitvoer was de bijdrage aan het bbp hiervan positief. Hogere rentes en inflatie zorgen dat economische activiteit afkoelt. Wereldwijd, en vooral ook in de eurozone zorgt de monetaire verkrapping en inflatie voor groeivertraging. De economie van de eurozone is sinds het derde kwartaal van 2022 grofweg gestagneerd terwijl destijds de Nederlandse economie nog doorgroeide. Sinds de start van 2023 is dit niet meer het geval en leidt de stagnatie in de eurozone tot krimp in de Nederlandse uitvoer. Onze ramingen voor de eurozone laten bovendien zien dat het tij op korte termijn niet keert.
Het zware weer waarin de wereldwijde industrie verkeert dempt ook de vraag naar Nederlandse producten. De ontwikkeling van de investeringen kunnen niet losgezien worden van de ontwikkelingen van de handelsactiviteit. Bij zwakke groeivooruitzichten krijgen de investeringen doorgaans een tik. Daarnaast laat de gestegen rente binnenlands de woninginvesteringen en investeringen in vastgoed afnemen. Onze eerste berekeningen op de investeringsdata laten zien dat de krimp vooral gedreven wordt door minder bedrijfsinvesteringen; overheidsinvesteringen lieten een stijging zien. Het conjunctuurbeeld toont dat de zwakte in het buitenland zijn weg naar Nederland heeft gevonden.
Overheid en consumptie een zilveren randje
Positief was de groeiende overheidsconsumptie (+0,6% k-o-k) en een stagnerende particuliere consumptie (0,0% k-o-k). De overheid voert, ondanks de demissionaire status, een expansief begrotingsbeleid en stimuleert daarmee de economie. Dit zal ook in 2024 het geval zijn. De uitgaven van huishoudens stagneerden na de flinke terugval in het tweede kwartaal (-1,7%). Sinds de pandemie lieten de uitgaven van diensten een onafgebroken stijgende lijn zien. De rek lijkt hier in het derde kwartaal uit te zijn, de uitgavenstijging aan diensten stagneerde. De vooruitzichten voor de particuliere consumptie zijn gematigd positief. Hoewel het sentiment slecht blijft is de inflatie voorbij de piek, zetten de loonstijgingen door, is de huizenmarkt ten goede gekeerd en steunt de overheid in 2024 de koopkracht verder.
In 2023 presteert Nederland slechter dan de eurozone
Drie kwartalen van krimp is flink en vallen op ten opzichte van onze buurlanden. Ze komen echter na een periode waarin de economie juist sterker groeide dan bij de buren. Bekeken sinds het vierde kwartaal van 2019 staat de Nederlandse economie er ten opzichte van andere eurozone landen nog goed, in het recente verleden presteert de Nederlandse economie echter slechter dan omringende landen.
Arbeidsmarkt mindert vaart maar dendert door
Waar de economie als geheel in een duidelijke recessie zit heeft dit nog geen weerslag op de arbeidsmarkt. Wel laten meerdere indicatoren zien dat de arbeidsvraag wat afneemt. We zien dat werkgelegenheidsverwachtingen van ondernemers dalen en het aantal vacatures loopt terug. Vooral in de handel, horeca en industrie; terwijl in het onderwijs het aantal vacatures toenam. Bezien vanuit het aantal vacatures per werkloze is de arbeidsmarkt nog steeds krap. Dit aantal staat in het derde kwartaal op 1,14 (1,22 in het tweede kwartaal). Een krimpende economie en een teruglopend aantal gewerkte uren, zonder oploop van de werkloosheid kan bovendien wijzen op labour hoarding: werkgevers houden hun werknemers liever vast dan dat ze te laten gaan omdat ze ervaren hebben hoe lastig het is om personeel te vinden als de economie weer aantrekt. Kortom, de arbeidsmarkt verruimd iets maar blijft historisch gezien krap de stand van de arbeidsmarkt laat daardoor een ander beeld zien dan de stand van de conjunctuur.
Onstuimige economische tijden zorgen voor bijstellingen met terugwerkende kracht
Net als in andere landen leiden de onstuimige economische tijden sinds de pandemie voor flinke bijstellingen in de bbp-cijfers. Waar voorheen de Nederlandse economie in het derde kwartaal van 2022 nog kromp met 0,2% blijkt dit in de huidige cijfer omgeslagen te zijn naar een groei van 0,1%. Ook blijkt in deze berekening van het CBS de krimp in de eerste helft van 2023 forser dan eerder gedacht.
Op basis van de nieuw beschikbare cijfers gaan wij onze ramingen herzien. Nu de krimp in het derde kwartaal iets forser was dan verwacht zullen wij onze ramingen herzien. We publiceren hierover in de aanstaande Nederlandse Economie in Zicht. (Jan-Paul van de Kerke, Aggie van Huisseling)